Б.НАМУУНТАМИР Нэгэн цагт үлэг гүрвэл хөлхөж, өтгөн ой шуугиж байсан бол өнөөдөр хөрсөн дээрх болон хөрсөн доороо орших түмэн зүйлийн эрдэнэсийг эгэл дүр төрхөөрөө нуусан, эрт цагийн үлгэр домгийг санагдуулам говь нутгийн Нарийнсухайтын нүүрсний уурхайгаас сурвалжлага хийлээ. Улаанбаатар хотоос 900 орчим км, Монгол Улсын хилийн Шивээхүрэн боомтоос 50 км, Өмнөговь аймгийн Гурвантэс сумын нутагт орших Нарийнсухайтын нүүрсний уурхай нь дотоодын 100 хувийн хөрөнгө оруулалтаар боссон үндэсний үйлдвэрлэл юм. Үйлдвэрлэлийн цар хүрээ, хөрөнгө оруулалтын хэмжээгээрээ компанийнхаа жишиг уурхайд тооцогддог. 2007 онд МАК-ийн төслийн инженерүүд Уул уурхайн хүрээлэнгийн эрдэмтдийн төсөл судалгааны багтай хамтран Нарийнсухайтын нүүрсний ордын дунд хэсгийг ил уурхайгаар ашиглахаар болж, Эрдэс баялгийн мэргэжлийн зөвлөлөөр хэлэлцүүлэн батлуулж, улмаар уурхайн ажил явуулах зөвшөөрлөө аван үйл ажиллагаагаа явуулж эхэлжээ.  

Жилд 10  сая  тонн нүүрс экспортолдог

Монгол Улсын хамгийн том сум хэмээгддэг Гурвантэс сумын Нарийнсухайт уурхайн ажилчдын хотхонд ирэхэд Канад хийцийн модон байшин, уурхайн инженер техникийн ажилчдын байр, эмнэлэг, спорт заал, хоолны газартай, цэвэрхэн тохилог орчин угтсан юм. Цааш уурхайн үйл ажиллагаатай танилцахаар явлаа. Энд тэндгүй хүнд даацын машины дуу нүргэлж, уурхайн ажилчид  хариуцсан ажлаа дор бүрнээ хичээн хийх нь уурхайн ажил ид буцалж  буйг илтгэнэ.Ерөнхийдөө тэд өдөр бүр ийнхүү дайны талбарт буй мэт ажилладаг гэхэд хилсдэхгүй биз. Дөрвөн тоннын  шанагааар хөрс хуулж,  Белаз  машинд нүүрс овоолон ачна. Өмнөговь аймгийн Гурвантэс сумаас 300 гаруй км алслагдсан “МАК” компанийн Нарийнсухайтын уурхай  жилдээ 10  сая  тонн нүүрс олборлогч Монгол Улсын тэргүүлэгч уурхайн эгнээнд багтдаг. Мөн татвар төлөлт нийгмийн хариуцлагаараа Эрдэнэт үйлдвэрийн дараа бичигдэх болсон үндэсний томоохон бүтээн байгуулагч компанийн ажилчидтай гадаадын уул уурхайн жишигт нийцсэн нийгмийн халамж болоод бусад нөхцөлүүдээр хангагдаж,  уурхайн ажилчдын   ажиллаж амьдрах нөхцлийг хангасан  ажилчдын байр, хувцас хангамж, техник хэрэгсэл, хоол хүнснээс эхлээд байгаль орчны нөхөн сэргээлт,  орон нутаг, улс орны хөгжлийн асуудал нь цогцоороо шийдэгдсэн гэж хэлж болохоор.  

Хөдөлмөр аюулгүй байдлын Олон улсын сертификаттай болно

Нарийн сухайт уурхайн ХАБ-ийн мэргэжилтэн Э.Билгүүн “Нүүрсний A,B,F гээд гурван ангилал бий. Эхний хоёр ангилалын нүүрсийг баяжуулах шаардлагагүй бөгөөд илчлэг сайтай чанартай гэсэн үг. Харин F зэрэглэлийн нүүрсийг баяжуулаад, чанаржуулаад экспортолдог. Уурхайн геологийн нөөц нь газрын гадаргаас 300 метр хүртэл гүнд 580 сая тонн нүүрсний нөөцтэй. Үүний 50 орчим сая тонныг борлуулсан.  Хөдөлмөрийн аюулгүй байдлын стандартыг нэвтрүүлээд явж байгаа. Энэ жилдээ багтаад энэ чиглэлээр олон улсын сертификат авах зорилготой байна. Уурхайн хэмжээнд 900 гаруй ажилтан ажиллаж байгаа. Зөвхөн уулын хэсэгт нэг ээлжинд 150 орчим ажилчин ажиллаж байна” гэлээ. Нүүрсний баяжуулах үйлдвэр нь энэ оны тавдугаар сард ашиглалтад орсон ба 24 цагаар тасралтгүй үйл ажиллагааг явуулдаг байна. Чанар муутай нүүрсийг илчлэгийг нь өсгөж чанарыг нь сайжруулж байгаа нь бусад орд газрын нүүрсний өрсөлдөх чадварыг сайжруулж буй хэрэг гэдгийг хэлж байлаа. Энэ нь нэг сая тонн нүүрс баяжуулах хүчин чадалтай аж.  

Эрдэнэт үйлдвэрийн дараа ордог томоохон компани

Өмнөговь аймгийн Гурвантэс сумын засаг дарга О.Баттогтох “МАК нийгмийн хариуцлагын хүрээнд орон нутгийн хөгжлийн сан байгуулж 100 сая төгрөгийг байршуулсан. Энэ сан нь орон нутгийг хөгжүүлж, жижиг дунд үйлдвэрлэлийг дэмжих сан юм. Одооогоор 400 гаруй сая төгрөг болж нэмэгдсэн. Манай сумын нийт нутаг дэвсгэрийн 8.3 хувь  уул уурхайн 37 лиценз байдаг ба нийт нутаг дэвсгэрийн 68 хувийг төрийн тусгай хамгаалалтын газар нутаг эзэлдэг. Татвар төлөлт нийгмийн хариуцлагын хэмжээгээрээ Эрдэнэт үйлдвэрийн дараа бичигддэг томоохон компани. МАК хэмээх Өмнөговь аймгийн баруун бүс нутгийн хөгжлийн гол чиг хандлага болсон энэ уурхай нийгмийн  хариуцлагийн хүрээнд Гурвантэс суманд 320 хүүхдийн багтаамжтай сургууль, 120 хүүхдийн багтаамжтай дотуур байрыг 2017 онд барьж ашиглалтад оруулсан. Мөн хилийн цэргийн 0166 дугаар ангийн хилчиддээ 12 айлын орон сууц, хүүхэд, залуучуудын соёл спортын төвийг барьж ашиглалтад оруулсан. Шивээхүрэн боомтын гаалийн газар, хилийн шалган, хилийн цэргийн анги, мэргэжлийн хяналтын албанд  зөөврийн сууц, компьютер, бусад тоног төхөөрөмжийн хамт хүлээлгэн өгч, орон нутгийг хөгжүүлж, уялдаа холбоо сайтай ажилладаг” гэдгийг онцолж байлаа. Байгалийн баялаг шавхагдахад сэглэгдсэн газар, хаягдсан барилгууд үлдэх бус харин   тэндэхийн иргэд амьжиргааны эх үүсвэртэй, дэд бүтэц, үйлдвэрлэл үйлчилгээ хөгжсөн томоохон хотыг  бий болоход л  хариуцлагатай уул уурхайн мөн чанар оршино.Үүнийг бий болгохын төлөө “МАК”-ийнхан бүхий л чадлаараа ажиллаж байгаа гэдгээ хэлж байсан юм. Эх сурвалж: www.polit.mn