Т.САЙХАН

МУИС-ийн профессор, доктор Лхамсүрэнгийн Мөнх-Эрдэнэ өдгөө Германийн  Макс Планкийн нийгмийн Антропологийн хүрээлэнгийн зочин судлаачаар ажиллаж байна.  Тэгвэл барууны оронд түүх судлалын бүтээлүүд хэрхэн хэвлэгддэг,  Монгол Улсад энэ чиглэлд ямар зүйл дутагдалтай байгаа талаар "Зууны мэдээ" сонинд ярилцлага өгөх үеэрээ байр сууриа илэрхийллээ.  Тэрбээр "Аливаа судалгааны ажил уг салбарын тэргүүлэх эрдэмтдийн хэд хэдэн давхар, нууц шүүмж, магадлагаа шинжилгээ (peer review) даваж байж л  хэвлэгдэх ёстой. Аливаа эрдэм шинжилгээний сэтгүүл, болон академик хэвлэлийн газрууд тухайн салбарын шилдэг эрдэмтдээс бүрдсэн редакцийн зөвлөлтэй байдаг. Судлаач ажлаа хэвлүүлэхээр өгөхөд эхлээд редакцийн зөвлөлийн эрдэмтэд нь магадлагаа хийж, уг ажлыг цааш нь уг салбарын нарийн мэргэшсэн эрдэмтдээр магадлагаа хийлгэх эсэхийг шийддэг. Хийлгэхээр шийдэгдвэл уг ажил эхний даваагаа даваж байна гэсэн үг. Түүний дараа нарийн мэргэшсэн хоёроос гурван эрдэмтдээр тус тусад нь нууц, нарийн нягт  магадлагаа шинжилгээ хийлгэнэ. Тэдгээр эрдэмтдийн шүүмж уг ажлыг хэвлүүлэх зайлшгүй шаардлагатай гэж үзээд, тэдний санал нийлж байвал уг ажил үндсэн даваагаа даваж байна гэсэн үг. Гэхдээ эцэст нь редакцийн зөвлөлийн холбогдох эрдэмтэд эцсийн шийдвэрийг гаргадаг. Шүүмжийг зохион байгуулахдаа ямар нэг үзэмжийн хандлага хутгалдахаас сэргийлэх үүднээс магадлагаа хийж байгаа эрдэмтэд нь ч, хийлгэж байгаа нь ч харилцан бие биенийгээ хэн болохыг мэдэхгүй байхаар зохион байгуулдаг. Шүүмж, магадлагаа нь уг судалгааны үнэн эсэхийг төдийгүй, мөн тухайн салбарын оршин буй мэдлэгийн санд утга учиртай, хувь нэмэр болох эсэх гэх мэтийг ч дэнсэлж үздэг. Гэтэл энэ тогтолцоо манай оронд үндсэндээ 1990-ээд оноос нуран унасан. Эрдэм шинжилгээний сэтгүүлүүд ёс төдий буюу бараг магадлал хийхээ байсан. Ном бүр ч байхгүй. Мэргэшсэн эрдэмтдийн зөвлөлтэй, шүүмж хийлгэдэг академик хэвлэлийн газар манайд үгүй мэт. Нөгөө талаар зохиолч өөрөө мөнгөө төлөөд номоо хэвлүүлнэ, борлуулна гэдэг ойлголт ч байхгүй.  Харин манайд хэн дуртай нь юу бичснээ ном хэлбэртэй болгож хэвлүүлж байх юм. Хаана, хаанаа судалгаа үнэн эсэхийг нягтлах, магадлах, утга учиртай эсэхийг шүүх шүүлтүүр байхгүй гэсэн үг. Тиймээс судлаачид гэдэг хүмүүс түүхийг  янз бүрээр ярьж тайлбарлах нь их байна" гэлээ.

Эх сурвалж:www.polit.mn