П.АМГАЛАНБАЯР

Хөгжмийн хэмнэл, биеийн хэлэмжээр хайрын тухай өгүүлж хүний дотоод ертөнцийн утсыг хөндөх дэлхийн сонгодог бүтээлийн нэг бол “Жизель” балет. Балетын нэгдүгээр үзэгдэлд  хайртай хүндээ гомдож, өвдөх мэдрэмж төрнө. Харин хамгийн сүүлийн мөчид хайртай хүнээ нэг л өдөр чи над дээр хүрээд ирнэ. Хүн үүрд мөнх амьдарна гэж үгүй. Хэзээд чи над дээр ирэх юм чинь, хүний ертөнцөд жаахан саатчихаад дараа нь уулзъя. Чи минь энэ гоё наран доор амьдар. Би энэ нарыг хэзээ ч харж чадахгүй болохоор гээд булш руугаа ороод, уусаж буй цаас, цэцэг, навч болоод бутарч байгаа хэсэг үгээр илэрхийлэхийн аргагүй нандин мэдрэмж өгдөг.  Дэлхийн сонгодог бүжгэн жүжгийн нэг Францын хөгжмийн зохиолч  А.Аданы “Жизель” балетыг  Монголын тайзнаа анх удаа Оросын алдарт балетмейстер  Ф.Г.Кайдани 1979 онд найруулан тавьж байсан. Харин үүнээс хойш 43 жилийн дараа шинэчлэн  найруулж үзэгчдэд хүргэсэн ДБЭТ-ын ерөнхий балетмейстер Д.Дашлхагватай ярилцлаа.

-Шинэ “Жизель” үзэгчдэд ямар өөрчлөлт, мэдрэмжийг өгсөн бол?

-Дурлалаас болоод хорвоог орхиж байгаа нэг  бүсгүйн тухай өгүүлдэг. Үүний гол зангилаа эрэгтэй дүр дурлалт бүсгүйгээ хуурч буй үзэгдлээс эхэлнэ. Гэхдээ үүнийг үзэгчид хайрын түүхээр харж, мэдрэх хэрэгтэй. Учир нь амьдралд амьд бүхэнд дурлал учирч, амьдын хорвоо аз жаргалтай болно.Уг дэлхийн сонгодог бүтээлийн агуулга, үзэгчдэд хүргэж буй утга санаа нь өөрчлөгдөөгүй. Өөрчлөгдөх ч боломжгүй. Хайрын түүх бол  хэвээрээ л үзэгчдэд хүрнэ. Учир нь энэ бол дэлхий нийтийн соёл юм. Хайр хуучин, гэхдээ анхны удаа болж байгаа юм шиг санагддаг. Тэртээ 1841 онд үзэгчдэд хүрч байсан хайрын түүх өнөөдөр үзэгчдэд хүрэхдээ анхны удаа болж байгаа юм шиг мэдрэмжийг өгөх гэж  “Жизел”-ийг шинэчлэн найруулахын тулд  гурван жил бодол сэтгэлээ зориулсан. Өнгөрсөн жилээс дэглэлтүүд нь эхэлчихсэн байсан.

-Шинэчилсэн найруулга бүхий “Жизель”-ийн хөгжмийн хэмнэл, шилжилт хурдтай болсон санагдсан?

-Шинээр найруулж, дэглэлт хийж байхдаа хайрын түүхийг  хүмүүст ойлгомжтой байлгахыг хичээсэн. Ингэхдээ хөдөлгөөн, хөгжмийн хуваарилалт, шилжилт, жүжиглэлтийн хурд шинэ учраас цоо шинэ мэдрэмжийг үзэгчид авсан байх. Жизель балет анх тоглогдоход арай өөр хувцас өмсдөг, тайзан дээрх жүжиглэлтийн хөдөлгөөн, хөгжим бага зэрэг удаан байсан байх. Харин өнөөдөр шинэчлэн найруулснаараа  орчин, өнгө төрх  хийгээд хэмнэл, хөдөлгөөн арай хурдтай болсон болов уу. Шинэ найруулга, тавилт бүхий “Жизель” өнөөгийн нийгэмд амьдран буй хүмүүсийн сэтгэхүйд арай ойр хүрч болох.

-Хайр хэмээх хүний дотоод мэдрэмж  цаг хугацааны турш мөнх юм гэдгийг харуулахыг зорьсон харагдлаа?

-Хэдэн зуун жилийн өмнөх хайр ямар байсан юм бол. Магадгүй  өнөөгийн үеийнхээс илүү гайхалтай байсан болов уу гэж боддог. Гэхдээ өнөөдрөөс хэдэн мянган жилийн дараа ч хайр хэвээрээ л байх. Амьдарч байгаа орчин, өмсөж, эдэлж хэрэглэж байгаа зүйл өөр боллоо ч тэр сэтгэл дотроо мэдрэх мэдрэмж, хайр лав өөрчлөгдөхгүй байх.

-“Жизель” балетыг 43 жилийн дараа Монголын тайзнаа шинэчлэн тавьж байгаа нь дэлхийн театрын хөгжилтэй хөл нийлүүлэн алхаж буйн нэг хэлбэр болов уу?

-Манай театр Монголын сонгодог урлагийн театр гэхээсээ илүү дэлхийн урлагийн эд эсийн нэгэн ширхэг юм. Тэгэхээр  дэлхийн соёлоос хоцрохгүй , хөл нийлүүлэн алхах ёстой. 60 жилийн өмнө гэхэд дэлхийн театруудын өмнө байлаа шүү дээ. Энэ  хугацаанд дэлхий асар хурдтай өөрчлөгдөж  бид хоцорч байна. Тэгэхээр ганцхан урлагаар биш соёл, боловсрол, амьдралын түвшин, нийгмийн харьцаа, ахуйгаараа  хоцрохгүй байх ёстой. Тиймээс  театртаа дэлхийн  сонгодог бүтээлүүдийг шинэчлэн тавьж, сайжруулах зорилготой ажиллаж байна.

Эх сурвалж: “Зууны мэдээ” сонин

2022 ОНЫ ТАВДУГААР САРЫН 2. ДАВАА ГАРАГ. № 87 (6819)