Өв соёл: Эсгий хийх

2020-12-07
Нийтэлсэн: Админ
 3 мин унших

А.ДОРЖХАНД

Айл хот саахалтаараа ноосоо савж гүйцсний дараа хот айлууд эсгийгээ хийхээр ус, ногоотой тэгш газар бараадан бууж эсгий хийхэд бэлтгэнэ. Эсгийг ихэвчлэн зуны сүүл, намрын эхэн сард хийдэг. Эсгий хийх өдрөө урьдаас тогтоож, нутаг усныхандаа зар тараана. Үүнийг сонссон хүмүүс энэ ажилд оролцож туслахын тулд өөрсдийн ажил төрлөө зохицуулж, зарим нь эсгий татахад унах унаагаа (эсгийг голдуу азаргаар татдаг) бэлтгэнэ. Эсгий хийх айл ажилд туслахаар ирэх хүмүүст зориулж идээ цагаа, айраг архи бэлтгэж мөн эсгийн шүүс гэж хонь гаргадаг.

“Эх эсгий” гэж дээр нь ноос зулах эсгийг хэлэх ба урьд жил нь хийж цэвэр гамтай эдэлсэн эсгий байх ёстой. Гамгүй эдэлсэн, хэт хуучирсан эсгийн дээр ноос зулбал эсгий гардаггүйтэй энэ нь холбоотой. Ноосоо зулж, эсгий татахаар бэлдсэн газарт эх эсгийгээ дэлгэж, савсан ноосоо эрэгтэйчүүд, хүүхдүүд ойртуулан ус зөөх ба эсгий хийж буй айлын эхнэр эсвэл олонд хүндтэй, настай эмэгтэй анхны ноосыг зулж мөр гаргахад эмэгтэйчүүд дагалдан ноосны нимгэнг тохируулан зулдаг. Нэг үе ноос зулаад усаар жигд нарийн сайн шүршиж норгосны дараа ахин нэг үе ноос зулж мөн усаар нэвт шүршиж норгоно. Сүүлийн үе буюу зулхайд ахрын ноос, хурганы ноос зулах ба энэ үе нь өнгөн тал болох тул бараан өнгө ороогүй жигд цагаан ноос зулдаг.

Зулхай зулсны дараа эрэгтэйчүүд гол модонд наалдахгүй гэж завсар нь цахилдаг өвсөөр үе тавьж чанга нягт хуйлан гадуур нь дэвтээсэн ширээр ороож, ширнийхээ хоёр амыг үдээсээр чангалж үднэ. Хоёр үзүүр нь задгай үлдсэнийг усаар сайн шүршин норгож үдэхдээ “умбай тумбай” гэж хэлээд үдээсээр сүлжин бөхөлж уяна. Хөвч гэж нэрлэх тусгай нарийн сураар тэдгээрийг хооронд нь холбож уян эсгий татахад бэлэн болгоно. Эсгий хийж байхад ирсэн хэн бүхэн “Цагаан эсгий цавгүй, цааш нааш гавгүй. Цаснаас цагаан, яснаас хатуу, мөснөөс мөлгөр, мөнгөнөөс үнэтэй. Эвдрэхгүй мөнх, элэгдэхгүй бат, дун шиг өнгөтэй, дурдан шиг артай болтугай” гэж ерөөл бэлгэтэй үг хэлээд ажилд оролцдог. Ингээд эсгий татахаар явахдаа эхлээд зөөлөн хөдөлж аажмаар явдлаа хурдасган морины ширүүн цогиогоор явна. Эсгий татах морийг голдуу хүүхэд залуучууд унана.

Ууган эсгий татаж байх үед дараагийн эсгий ширлэх, үдэх гэсэн ажил үргэлжилж, нэг өдөр хэдэн ч эсгий хийж болдог. Ууган эсгий татаж явах замын хэмжээ /15-20 км орчим/ гүйцэж ирэхэд ширний үдээсийг тайлж ууган эсгий дээр түүнчлэн эсгий татсан хоёр морины чихний хооронд болон хондлой дээр сүү дусааж мялаадаг. Ууган эсгийг онцгой хүндэтгэн хамт олны сэтгэл санааг илэрхийлсэн тусгай ерөөл хэлдэг заншилтай. Ингэхдээ домботой цай, тавагтай идээ авчирч шинэ эсгийг сүүгээр мялаагаад “Төлгөн хонины ноосыг төө зузаан зулж, хурган хонины ноосыг хуруу зузаан зулж хийсэн эсгий чамайг мялаая” гэх буюу “Зуун түмэн хонины зунгагтай цагаан унгасыг зулж зүйж дэлгээд зуун голын усаар зулхай бүрийг шүршээд эвтэйхэн эвхэж хуйлаад эвийг олж боогоод агт мориороо татаж ахин дахин өнхрүүлсэн эсгий нэртэй эд нь энгүй захтай болтугай” гэх мэтээр тухайн ажил хөдөлмөрийг урнаар шүлэглэн хэлдэг. Ерөөл тавьж гүйцсний дараа шинэ эсгийг чийгтэй зөөлөн дээр нь захыг нь татаж, өө сэвийг нь засах ажлыг эрчүүд хийнэ. Тэгэхдээ эсгийгээ нугалан дээр нь хүүхэд суулгаж хүчтэй сэгсрэн засч янзлахыг “эсгий жиших” гэнэ. Эсгий хийж гүйцсний дараа “эсгийн шүүс”, зарим газар “эсгийн өтөг” гэж багахан хэмжээний найр хийж, эсгий хийхэд оролцсон хүмүүсийг дайлж зочилдог.

Эх сурвалж: www.polit.mn

Н.Алтанхуяг: Цэцийн хууль морин дэл дээгүүр явчихвий

Н.Алтанхуяг: Цэцийн хууль морин дэл дээгүүр явчихвий

1 цаг 47 мин
Ройтерс:Монголын экс Ерөнхий сайд уул уурхайгаас олсон хууль бус мөнгөөрөө Нью-Йоркт байшин худалдан авчээ

Ройтерс:Монголын экс Ерөнхий сайд уул уурхайгаас олсон хууль бус мөнгөөрөө Нью-Йоркт байшин худалдан авчээ

3 цаг 18 мин
Гал зогсоох тогтоол, улс орнуудын сэрэмжлүүлэг, экс Ерөнхий сайдын дуулиан өрнөсөн долоо хоног

Энэ долоо хоногт дэлхий дахинаа болсон үйл явдлын нэг нь Газын зурвастай холбоотойгоор НҮБ-ын Аюулгүйн зөвлөлөөс нэн даруй гал зогсоох тогтоолыг баталж чадлаа. Түүнчлэн өнгөрсөн баасан гарагт Москва хотноо болсон зэвсэгт халдлагын дараа улс орнууд ОХУ руу иргэдээ зорчихгүй байхыг анхааруулсаар байна.

5 цаг 52 мин
Сошиал орчинд ёс зүйтэй мэдээлэхийг уриаллаа

Бодит байдлыг сурвалжлан мэдээлэхдээ хэн нэгнийг ялгаварлан гадуурхаж, хэвшмэл ойлголтын золиос болгохгүй байх нь хэвлэл мэдээллийн мэргэжлийн ёс зүйн зарчим билээ. Иймд, хэвлэл мэдээллийн байгууллага, сэтгүүлчид жендэрийн тэгш эрхийг хангах чиглэлд манлайлж, хариуцлагаа дээшлүүлж ажиллах шаардлага сонгууль хаяанд ирсэн энэ үед чухал болоод байна. Хэвлэл мэдээллийн байгууллагуудаас ёс зүйтэй нийтлэл, нэвтрүүлэг түгээхийг уриалж байдаг “Хэвлэл мэдээллийн зөвлөл”, Их британи, Умард Ирландын Нэгдсэн Хаант улсаас Монгол Улсад суугаа Элчин сайдын яамтай хамтран “Хэвлэл мэдээлэлд эрх тэгш байдлыг бүрдүүлэх нь” сэдэвт симпозиумыг өчигдөр зохион байгуулав. 

6 цаг 2 мин
Газар, лицензийн “наймаа”-ны сонсголд бэлдэх ажлын хэсгүүд хуралдахгүй УИХ-ын дарга ууртай байна

Уг нь энэ УИХ “багц”-аараа маш том реформуудыг хийсэн юм. Үндсэн хуулийн томоохон өөрчлөлт, авлига, адбан тушаалын ашиглалт, гэмт хэргийн эсрэг олон хуулийг батлан гаргасан. Баргийн УИХ чадахааргүй улс төрийн “шийдвэр” л дээ.

6 цаг 7 мин
Протокол: Төрийн өмчит компани байгуулахгүй гэж хуульчлах нь Үндсэн хуулийн зөрчил болох уу

УИХ-ын чуулганы нэгдсэн хуралдаан өчигдөр 51.4 хувийн ирцтэйгээр эхэллээ. Хуралдааны эхэнд Төрийн болон орон нутгийн өмчит хуулийн этгээдийг шинээр байгуулахыг түр хориглох, тэдгээрийн үр ашиг, менежментийг сайжруулах тухай хуулийн төслийг хэлэлцэх эсэхийг хэлэлцэв. Чуулганы нэгдсэн хуралдааны протоколыг хүргэж байна.

6 цаг 7 мин
Фото: Эрүүл мэндийн сэдэвт хэлэлцүүлэг боллоо

Фото: Эрүүл мэндийн сэдэвт хэлэлцүүлэг боллоо

21 цаг 4 мин
Гурил, малын тэжээлийн үнийг гаалийн албан татвараас чөлөөлөх тухай хуулийн төслийг дэмжив

Гурил, малын тэжээлийн үнийг гаалийн албан татвараас чөлөөлөх тухай хуулийн төслийг дэмжив

21 цаг 31 мин
Ц.Даваасүрэн:Төрийн өмчит компани байгуулж болохгүй гэсэн хууль баталвал Үндсэн хууль зөрчинө

Ц.Даваасүрэн:Төрийн өмчит компани байгуулж болохгүй гэсэн хууль баталвал Үндсэн хууль зөрчинө

21 цаг 34 мин
М.Оюунчимэг: Эмийн салбарын монополь байдал олон ноцтой асуудал үүсгэж байна

М.Оюунчимэг: Эмийн салбарын монополь байдал олон ноцтой асуудал үүсгэж байна

21 цаг 37 мин