
Т.САЙХАН
Ерөнхийлөгчийн зарлигаар өнөөдөр /12.28/ төрийн дээд одон, медалийг гардууллаа. Энэ өдөр Хөдөлмөрийн баатар цолоор Соёлын Гавьяат Зүтгэлтэн, Ардын Уран зохиолч Б.Бааст гуайг шагнасан билээ. Эрхэм хүмүүний талаарх онцгой баримтуудыг хүргэж байна.
-Тэр Монголын шинэ үеийн уран зохиолын "амьд архив" төдийгүй зохиолч, уран бүтээлчдэд үлгэр дуурайл болж яваа XX зууны их утга зохиолын томоохон төлөөлөгчийн нэг билээ.
-Тэрээр 1921 оны намар цаг дор Баян-Өлгий аймгийн Алтанцөгц суманд төржээ.
-Б.Бааст гуай 1936 оноос уран бүтээлээ эхэлж, "Толбо нуур" зохиол нь 1947 онд хэвлэгджээ.
-Яруу найраг, үргэлжилсэн үг, хүүхдийн уран зохиол гээд бүх төрлөөр туурвидаг эл уран бүтээлч бага, дунд сургууль, Москва хотын М.Горкийн нэрэмжит Утга зохиолын дээд сургууль / 1964/-ийг төгссөн.
-Бага залуугаасаа л уйгаржин монгол бичигт шамдан суралцаж улмаар 15 насандаа “Миний нутаг” хэмээх анхны шүлгээ бичсэн нь үгийн урлагийн ертөнцөд хөл тавих үндэс суурь нь болж. Бага сургуульд сурч байхдаа сумынхаа зангийн тухай ардын дунд ам дамжсан яриаг сургуулийнхаа сонинд дөрвөн мөр болгон сийрүүлсэнд Тамгын түшмэд Түвшинбат гэдэг хүнд хацраа хорстол алгадуулсан гэдэг.
-Б.Баастыг сайн мэдэх хүмүүс түүнийг шоргоолжноос ч илүү хөдөлмөрч гэнэ. Зохиолчдын хороонд 60 жил тасралтгүй ажиллаж, 1981 онд тэтгэвэртээ гарсан хэдий ч өнөөг хүртэл бичиж туурвих их үйлсээ үргэлжлүүлсээр байгаа түүнийг ингэж тодорхойлох нь үнэнд нийцэх мэт.
-Тэрээр 1940 оноос эхлэн ном цуглуулсан бөгөөд одоо түүний номын санд 10 мянга гаруй ном бий. Ардын хувьсгалын жилүүдэд хэвлэгдсэн монгол уран зохиолын ном үндсэндээ байгаа. Орос хэл дээрх нь дандаа дурсамж дуртгал, баримтат уран зохиолын номууд.
-Б.Бааст гуайн бага нас бөөгийн дуудлага, тууль хайлсан орчинд өнгөрсөн. Тэрээр энэ талаараа "Аль алиных нь онгод голдуу өвлийн уртад орно. Туульч хүмүүс яасан сайхан элбэг байсан юм. Туульчаар тууль хайлуулахын тулд хадаг барьж, хэд хоног тууль хайлж хэцээлж амар гэж зална. Ирэхээс нь өмнө гэр орноо цэвэрлэж, хоол ундаа бэлдэнэ. Туулийг ганцхан орой хэлчихгүй, олон шөнө дамжин хайлдаг байлаа гэсэн байдаг.
-Тэрээр Алтанцөгц сумын Хоогийн булаг хэмээх газарт баян Төрбат гэдэг хүн хувийн хүч хөрөнгөөр 50 хүүхэдтэй, зуны сургууль байгуулахад гурван cap багшилжээ. Нэг өдөр хэдэн сурагчдаа дагуулаад хувин, гадас барьчихаад зурам намнаж явтал Төрбат баян давхиж ирээд "Чамайг ардын үр хүүхдэд ном сурга гэснээс, амьтан алж нүгэл хий гэж багш болгоогүй" гээд ташуураа далайлгахад сурагчидтайгаа уйлалдан сургууль дээрээ ирсэн гэдэг.
-Түүнд 300 гаруй дэвтэр байдаг гэж яригддаг юм. Мөн 20 гаруй ботийг бичиж, хэвлүүлсэн Монголын утга зохиолд өөрийн гэсэн мөрийг үлдээж яваа ахмад зохиолч. 1966 онд “Намрын уянга” “Дарьсүрэн” туужаараа МЗЭ-ийн шагнал, 1969 онд “Хангайн бор” “Намрын уянга” номоороо Нацагдоржийн нэрэмжит шагнал, 1999 онд СГЗ цолоор тус тус шагнуулсан юм.
-Сонирхолтой бүтсэн дууны нэг нь “Намрын шөнө голын эрэг дээр” гэдэг дуу. Энэ дууныхаа үгийг Бааст гуай 60 жилийн өмнө буюу 1956 оны намар бичжээ. Өвөр Жанчивлингийн рашааныг хүмүүс бараг жирийн л очоод уудаг цаг байв. Тэнд залуу зохиолч Сүндэрьяа гэдэг хөөрхөн бүсгүйтэй танилцжээ. Нэг өдөр Бааст зохиолч Сүндэрьяа бүсгүйтэй үгсээд, түүнд цав цагаан даашинзыг нь өмсгөн Туул голын эрэг дээр зогсоож байгаад нэгэн шүлэг бичсэн нь “Намрын шөнө голын эрэг дээр” хэмээх дуу болсон гэдэг.
Эх сурвалж:www.polit.mn