Сэтгүүлчийн эрэн сурвалжлага

- Тэд хууль бус дулааны сүлжээгээ холбочихвол Улаанбаатар  мөсөн хонгил болоход бэлэн байна -

Богдын үеэс зарлигаар дархалсан өнөө бидний дархан цаазат, тусгай хам­гаа­лалттай бүс нутаг хэ­мээн нэрлэдэг Богд хан уу­лыг байшин хороолол  бол­госон “Мантууш”-ийн мө­рөөр сурвалжиллаа. Ма­най­хан Зайсангийн амыг байшингаар дүүргэ­лээ, Богд уулыг “Байшин уул” болголоо гэж хэдэн жи­лийн өмнөөс улиг бол­тол шуугисан.  Одоо модыг нь ил цагаан  хугачин  бай­шингийн тул­гуур хийж, дар­хан цаазат уулын тал та­лаас нүхлэн хайрга зөөж, түүгээрээ газрыг нь тэгш­лэн орон сууц, ху­вийн хаус, таун хороолол барь­сан бол за­римыг барьж байна. Хаан уул ч  аяа алд, хүнээр бол бөөр­нөө­сөө төнхүүлсэн Богд уул өнөө­дөр амьсгаа ч авах тэн­хэлгүй ёолж, цус нь нуур болтлоо ту­наж, мод бу­тыг нь хугачих бүрт уйлж чар­лах байсан биз. Тун удах­гүй Зайсан тол­гой битгий хэл, Богд уу­лын тал нь байхгүй болж, тэр хавь  янз бүрийн хэл­бэр хийцтэй том, жижиг бай­шингаар дүүрэх дүр зураг тодорхой болжээ.

Биднийг Зайсангийн  автобусны эцсийн  буу­далд буухад   “Хүүхдийн хорих” гэж нэрлэдэг  401 дүгээр ангийн хашааг той­руулан барьж буй орон сууцны барилгын эргэн тойронд    ажлын хувцас өмссөн хятад, монгол  хү­мүүс эргэлдэж, цемент, хайрга ачсан том оврын авто  машинууд  тоос ма­нарган давхилдаж, уулыг тэр чигээр нь булгалах гэж байгаа юм шиг өргөгч цамхагууд өрсөлдөх адил сэрийлцэж байх.  Орон сууцны хороолол ХААИС-аас цааш хальж, аль хэ­дийнэ уулын модыг хярган газартай нь  тэгшлээд эхэл­чихэж. Одоо барьж байгаа болон дутуу орхи­сон, дөнгөж сууриа тавьж байгаа, эсвэл ашиглалтад орох дөхсөн барилгуудын завсар зайгаар том, том хашаа хатгасан харагдана. Том хашааны буланд ёс юм шиг нэг айл буулгасан нь сахиул бололтой. Тэр­хүү айлаас аль компанийн эзэмшил, эсвэл хэн гэдэг эрхмийн өмч болох,  газ­рын зөвшөөрөлтэй эсэх талаар асуухад ам нээхгүй. Зарим нь нохойгоо сул тавьчихаад  хамраа ч цу­хуйлгахгүй. Нэгэнт бариг­даад айлууд нь орчихсон хотхонуудын  үүдэнд хоёр хүн  товхийтэл амьдар­чихаар  бяцхан байшин­гуудтай. Дөхөөд очвол тэр нь  нохойны  үүр байх аж. Цаахна талд нь түрүү­чийнхээсээ арай том улаан тоосгон байшин барьсан нь харуул, жижүүр нарын ажлын байр гэнэ. Мөн л  хэн ч гарч ирэхгүй,  хаш­гираад нэмэргүй, нохойд   ууруулбал өөрсдийн   хохь болж таарах  янзтай. Хятад ажилчидтай компаниуд  бол гадуураа гүйдэг хаал­гатай өндөр хэрмэн хашаа босгож,  хэнийг ч оруул­даггүй юм байна. Жижүүр нь монгол хүн байх ч бид­нийг “Яв, яв” хэмээн  но­хой шиг хөөгөөд  огтхон ч ойртуулсангүй. Төрийн тусгай хамгаалалттай Зай­сан буюу  зөвхөн баячуу­дад зориулсан дархлагд­сан хотхонуудын нийтлэг  дүр төрх  ийм.

Хэн ийм болгочихов. Энэ  асуултад   Байгаль орчны үе, үеийн сайд нар, Хотын захирагч  нарыг буруутай хэмээн амтай болгон  ярьж байна. Ком­паниуд тэднээс  аялал, жуулчлалын чиглэлээр  үйл ажиллагаа явуулна гэж  газрын зөвшөөрөл авдаг. Түүнийгээ орон сууц болгон  зарж мөнгө угаадаг нь нууц биш.  “Ам­ташсан хэрээ 13 эргэнэ” гэгчээр дахиад л  газар авдаг, нөгөөх нь ч өгдөг.  Ингэж авч, өгөлцсөөр нэг л мэдэхэд  Зайсангийн ам, Нүхт, Богд  уул орчимд бүхэл бүтэн хороолол бо­соод байгаа учир нь эндээс эхтэй. Дархан цаазат га­зар, төрийн тусгай хамгаа­лалттай бүс нутагт жирийн иргэн тэр болгон  газрын зөвшөөрөл авч чадахгүй. Тийм хэрэгцээ, шаардлага ч байхгүй. Энэ бол  мөнгө, эрх мэдэл бүхий улстөр, бизнесийн бүлэглэлийн хийж чадах ажил. Анх­наасаа ойлгомжтой, ил явж ирсэн ч далд цэцэг­лэсэн авлигын сүлжээ. Өөрөөр хэлбэл, газрын зөвшөөрлөөс шууд  л  их мөнгө, авлига   үнэртэж байгаа юм.  Үүнд  М.Энх­болд болоод  Улаанбаата­рыг  удирдаж ирсэн хотын   дарга нар, Т.Бадамжунай тэргүүтэй хотын менеже­рүүд, улстөр, бизнесийн ашиг сонирхлоор нэгдсэн  “Хотын фракц”-ыг хол­боотой гэлцдэг. Газрын алба болон бусад асуудал хотын мэдэлд багтдаг бол авлигын энэхүү сүлжээ цааш “Улаанбаатар цахил­гаан түгээх сүлжээ” ТӨК, “Улаанбаатар дулааны сүлжээ” ТӨК , Улсын мэр­гэжлийн хяналтын га­зар, Барилга, хот байгуу­лалтын яам руу  салбар­ладаг гэж байгаа. Дээр нэр дурдсан эрхмүүд бол өөрс­дийн гар хөлийг саадгүй зорчуулах, нэг үгээр хэл­бэл дураар нь тонгочуулах бүхий л боломж, бололцоог нээхийн тулд  эрх мэдлээ ашиглан  “Ногоон гэрэл” асаагч нар юм. Тэгвэл, гардан   гүйцэтгэгчид нь хэн бэ.   Төрийн тусгай хамгаалалттай дархан цаа­зат  Богд уул, Зайсан­гийн амыг  орон сууцаар дүүргэсэн бүдүүн зүрхтэй, бүрэн эрхтэй   компани олон бий.Тухайлбал,  “Ууш­ги цохио”,  Сөүл Вин”, “Роял Нью Кэстл”, “Карказ”, “Жигүүр Гранд”, “Бөх бат”, Сөүл групп,    ‘’Бодь’’ групп,  ‘’М-Си-Эс’’, ‘’Чоно’’, ‘’Фортуна’’ групп,  Солон­госын хөрөнгө оруулалт­тай  “G.SS.M” компани, “Мапекс”, “Эфмакс”, “Сипоко”, “Мфикс” ком­па­нийн  барьсан болон одоо барьж буй  гоё нэртэй хотхонууд байна. Мөн Бай­галь орчны  сайдын  2003 оны тушаалаар   “Дабу”, “Сарнайх”, “Ано­ма”  зэрэг компанийн удирдлагад аялал жуулч­лалын цогцолбор бай­гуу­лах нэрээр / ерөнхий тө­лөвлөгөөндөө орон сууцны барилга барихыг тусгасан байсныг мэдсээр байж/  зөвшөөрөл олгосон нь дээрх гоё нэртэй барил­гууд дотор толгой цохидог  хэмээн   иргэд хэлж  байна.

Түүн дотор охин ком­паниудаар баг хийж, Зай­санг  барилгаар дүүргэсэн ихээхэн эрх мэдэл бүхий хамгийн том компани нь “Мантууш”, эзэн нь Г.Өнөр­болор гэх эмэгтэй.  “Сөүл” групп, “Уушги цохио”,”Сөүл Вин”,   “Роял Нью Кэстл” бол түүний  “охид”. “Ман­тууш”-ынхан  өмнө нь “Грийн Вилла”,  “Роял кастл”, “Сөүл Роял Каун­ти”  зэрэг хотхныг Богд уулын ард барьж, өндөр үнээр зарсан. Тэнд Н.Бага­банди, УИХ-ын гишүүн Н.Энхболд , УИХ-ын ги­шүүн асан, Ерөнхий сайд асан Сү.Батболд, УИХ-ын дэд дарга асан  Г.Батхүү, Ерөнхий сайд асан С.Баяр нарынх амьдардаг хэмээн    хэвлэлүүд мэдээлж байв. “Сөүл” групп буюу “Ман­тууш” компанийн  захи­рал Г.Өнөрболор гэх эмэг­тэйн тухай ч  хэвлэлүүд олон удаа  бичсэн. Зарим нь  “Зайсангийн тэргүүн хатагтай”-гаар тодруулсан удаатай.  Зайсангийн “сав­даг” гэж нэрлэх гээд хэл   халтирсан нь тэр байх л даа. Г.Өнөрболор гэж хэн бэ гэдэг асуултад Солон­госын компанид орчуу­лагч хийж байгаад мөнгө­тэй солонгостой сууж, их хөрөнгийн эзэн болсон, хуучнаар “Жаргалан” кафе /Хүүхдийн парк до­тор байрладаг/ буюу сүүлд  “Сөүл”  гэж нэр, зүсээ өөрчилсөн  рестораныг хувьдаа авснаар улстөр­чидтэй сүлбэлдэх болсон гэв. Монгол охидыг ши­рээний үйлчлэгчээр ажил­луулж, садар самуунд уруу татдаг нууц бизнесээр зарим улстөрчийг уургал­сан  гэх мэдээллүүд  хэвлэ­лийн шарласан хуудаснаа түүх болж үлджээ.    Үүнээс  нэг зүйл анхаарал татаж байгаа нь энэ бүхэн  Г.Өнөр­болор гэх тэр эмэг­тэйн ов  заль уу, түүнтэй суусан солонгос эр заль­жин нөхөр үү. Хэн тэднийг давраав гээд асуулт гарна. Дахиад л улстөрч, эрх мэдэлтнүүдийн   урт жагсаалт  үргэлжилнэ. 

Энэ бүхнийг түр  ор­хиж, одоо Богд уулын ар хормой, Зайсангийн аманд “Мантууш”-ийн тарьсан балаг ямар хэм­жээнд хүрсэн хийгээд нийс­лэлийнхэнд хэрхэн  аюулын харанга дэлдэж эхэлснийг  баримтаар хүргэе.

“Мантууш” компани хариуцлагаас  бултаж, өнөө маргаашгүй  дампуурлаа зарлах  гэж байгаа нь сүхбаатар дүүргийн татварын хэлтэст ийнхүү бүртгэгджээ.

Юуны өмнө Зайсан­гийн ам, Богд уулыг бай­шингаар  дүүргээд зогсох­гүй, одоо ч нүх сүв үл­дээлгүй барилгаар чигжиж буй “Мантууш” компани хариуцлагаас  бултаж, өнөө маргаашгүй  дам­пуур­лаа зарлах  гэж байгаа юм байна /зарлачихсан байж ч магадгүй/.  Тус компани 2007 оны дөрөв­дүгээр сарын 16-нд  анх Сүхбаатар дүүргийн Тат­варын албанд НӨАТ тө­лөгчөөр бүртгүүлсэн бай­даг. Тэгвэл өнгөрсөн оны дөрөвдүгээр сарын 30-нд НӨАТ төлөгчөөс гарснаа албан ёсоор  тэмдэглүүл­жээ. Хуулиараа бол нэг жилийн хугацаанд  татвар төлөлгүй байж байгаад   дампуурлаа зарлах бо­ломж­той. Угаасаа компа­ниудын мөрддөг зарчим энэ. Тэгэхээр одоо “Ман­тууш” компани гэрээ бай­гуулах эрхгүй, мөн  ха­риуц­лага хүлээх чадваргүй гэсэн үг. Барилгын хуу­лиар  тухайн обьектийг барьснаас хойш гурван жил  өнгөрсөн  бол  чана­рын асуудлыг хариуцах­гүй гэсэн үг. Хэрэв   одоо “Мантууш” компанийн нэрээр Зайсан, Богд уу­ланд ажил эхлүүлсэн, дууссан бол хариуцлагаас аль хэдийнэ  бултчихсан байж  болзошгүйг дуулгая. 

Одоо харин  нийслэ­лийнхэн, тэр дотроо Хан-Уул дүүргийн иргэд, ор­шин суугчдын тав тухад  заналхийлж буй “Ман­тууш”-ийн өөр нэг  маа­пааныг  сөхье. Зайсан дахь Хорих 401 дүгээр ангийн ард барьж буй  орон сууцны хорооллыг “Мантууш”-ын “охид” барьж байгаа. Тодруулбал, “Сөүл Вин”, “Роял нью кэстл” компани “Жигүүр Гранд”, “Карказ”-ийн­хан­тай дөрөө харшуулан орон сууц барьж байна. Хорих ангиас баруун тийш  “Зайсан хороолол”-ын  урд  уулын мод руу шулгуу­лан  барьж буй   хорооллыг хамгаалагч нь “Сөүл вин”-ийх гэж хэлж байсан. Бид­нийг төөрөлдүүлэх гэж худал хэлээгүй бол хятад ажилчдаар  тун нууц бай­далд бариулж буй  хувийн хауснуудын гүйцэтгэгч нь   “Мантууш” болж таарна.   Мөн  зарим хамтрагчийн  нэр тодорхойгүй бөгөөд  харуул, хамгаалал­тынх­наас эхлээд барилгын ажил­чид ам чанга байна. Хамгийн гол нь орон сууц­ны эдгээр хорооллыг ду­лааны шугам сүлжээнд холбох юм бол Зайсангийн амныхан, цаашилбал  Хан-уул дүүргийнхэн таш­раараа халах тухай ойлголт байхгүй мөсөн хонгил болох бүрхэг ирээ­дүй хүлээж байна.  Хам­гийн аймшигтай нь ингэж холбох дулааны сүлжээг “Мантууш” компани одоо­гоос хоёр жилийн өмнө өөрсдөө хулгайгаар хийж, тэр нь юу юугүй холбоход бэлэн болчихсон. Шинэ хорооллын барил­гын ажил дуусч, ашиглал­тад хэзээ мөдгүй орохыг хүлээж байна.

Уг нь  хууль бус, зөв­шөө­рөлгүй газарт  барьсан барилгуудыг улсын ко­мисс хүлээж авах учиргүй. “Улаанбаатар дулааны сүлжээ” ТӨК, “Улаан­баатар цахилгаан түгээх сүлжээ” ТӨК-ийн   аль аль нь  дулаан, цахилгааны урьдчилсан нөхцлийг ший­дэж өгөх ёсгүй. Яа­гаад гэвэл, хот төлөвлөлтөд ороогүй дур мэдэж барьсан байшингууд шүү дээ. Гэ­тэл өмнө нь  барьсан хо­рооллуудыг  нь болом­жоороо шийдээд өгчихсөн гэнэ. Тиймээс “Ман­тууш”-ийнхан болдог юм хэмээн даварч дахин шинэ хороолол сүндэрлүүлж буй.   Тэдний ард болгож өгнө гэж   амласан хүмүүс  ч байгаа нь   мэдээж.  Энэ бүх мэдээллийн араас хэ­дэн өдөр эрэн сурвалжил­сан баримт,  мэдээлэл, тодруулгыг дараагийн дугаарт хүргэх болно.

Үргэлжлэл бий.

Эх сурвалж: “Зууны мэдээ” сонины архив