З.БАТЦЭЦЭГ

ОХУ-ын Ерөнхийлөгч Владимир Путин Астанад айлчилж байгаа хоёр дахь өдөр Орос-Төв Азийн дээд хэмжээний анхдугаар уулзалтад оролцов. Дээд хэмжээний уулзалтад ОХУ-ын Ерөнхийлөгчөөс гадна Төв Азийн таван улсын тэргүүн Касым-Жомарт Токаев (Казахстан), Садыр Жапаров (Киргизстан), Эмомали Рахмон (Тажикистан), Сердар Бердымухамедов (Туркменистан), Шавкат Мирзиеёв (Узбекистан) нар иржээ.

Хамтын ажиллагааны шинэ хэлбэр нь “нэмүү өртөг авчрах болно” гэж В.Путин хэллээ. Түүний бодлоор "дэлхийн ээдрээтэй нөхцөл байдал" бүс нутгийн харилцан үйлчлэлийн механизмыг идэвхжүүлэхэд түлхэц болж байна. Юуны өмнө В.Путин худалдаа, эдийн засгийн хамтын ажиллагааны талаар ярилаа. Ялангуяа нийлүүлэлтийн шинэ сүлжээ бий болгох, логистикийн өөр схемүүдийг бий болгохыг санал болгов. Төв Азийн орнууд Оросын импортыг орлох санаачилгад нэгдэх боломжтойг В.Путин онцлон тэмдэглэв. Сүүлийн таван жилийн хугацаанд Оросын Төв Азийн орнуудтай хийсэн худалдаа хоёр дахин нэмэгдэж, 37.1 тэрбум ам.долларт хүрч, тус улс бүс нутгийн эдийн засгийн гол хөрөнгө оруулагч гэдгийг В.Путин сануулав.  Түүнчлэн тэрбээр "Барууны компаниуд болон операторуудын шаардлагагүй оролцоог эс тооцвол" санхүүгийн тооцооны механизмыг дахин тохируулж байгааг нэмж хэлэв. В.Путин мөн ОХУ Төв Азийн эрчим хүчний нэгдсэн системийг сэргээхэд "практик тусламж" үзүүлэхийг санал болгов.

Түүнчлэн Афганистаны сэдвийг хөндөж, “манай өмнөд хил дээр” түгшүүрийн голомт үүсч, дүрвэгсдийн урсгал болон террорист аюул заналхийлж байна гэжээ. Түүгээр ч барахгүй Америк, Их Британийн тагнуулын албад "Талибаныг эсэргүүцэж буй бүлгүүдийг тэжээж, манай зарим орны хилийн бүс нутгийг буудах зорилготой" гэж тэрбээр хэлэв. Орос улс үүнтэй холбоотой эрсдэлийг ойлгож байгаа тул Талибаны удирдагчидтай холбоо тогтоон ажиллаж байна гэж хэлэв.

БУСАД ОРНЫ БАЙР СУУРЬ

Казахстаны Ерөнхийлөгч Касым-Жомарт Токаев одоо гол сорилт бол аюулгүй байдлын салбарт тулгамдаж байгаа бөгөөд дэлхийн нөхцөл байдал өөрчлөгдөж байгаатай холбогдуулан энэ салбарын харилцан үйлчлэлийн механизмыг боловсронгуй болгох ёстой гэж тэмдэглэв. Тиймээс бүс нутагт тогтворгүй байдал үүсэхээс урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээ боловсруулахыг зургаан улсын Аюулгүйн зөвлөлийн аппаратуудад даалгахыг тэрбээр санал болгов. Түүний үзэж байгаагаар худалдаа, эдийн засгийн харилцаанд жижиг, дунд бизнесийг дэмжих, эрчим хүч, аж үйлдвэр, тээвэр ложистикийн чиглэлээр төсөл хэрэгжүүлэх, бүс нутаг хоорондын худалдааг эрчимжүүлэхэд анхаарах шаардлагатай байна. Бид янз бүрийн зах зээлийг холбогч Төв Азийн тээврийн чадавхийг ашиглахын тулд ложистикийн шинэ сүлжээг хөгжүүлэх хэрэгтэй гэж тэр нэмж хэлэв. Хамтран ажиллах ёстой өөр нэг салбар бол соёл, хүмүүнлэг бөгөөд гол мессеж нь “Бидний найрамдлын халдашгүй дархан байх ёстой”. Энэ тохиолдолд "Манай төрийн зүтгэлтнүүдийн улс төрийн хариуцлагаас их зүйл шалтгаална" гэж К.Токаев нэмж хэлэв. “Харамсалтай нь зарим улс оронд төрийн тэргүүнүүдийн эсрэг өдөөн хатгасан мэдэгдэл, юугаар ч нотлогдоогүй буруутгал байдаг. Энэ нь мэдээж бидний хамтын ажиллагааны уур амьсгалыг хордуулж байна” гэж тэр хэллээ.

Киргиз улс бүс нутгийн орнуудтай харилцаагаа хөгжүүлэх сонирхолтой байгаа тул тулгамдсан асуудлуудад харилцан хүлээн зөвшөөрөгдсөн шийдлийг олох шаардлагатай байна гэж Ерөнхийлөгч Садыр Жапаров онцоллоо. Тэрээр мөн илтгэлдээ Афганистан дахь урт хугацааны цэргийн мөргөлдөөнийг зогсоох ёстойг онцолжээ. Эмомали Рахмон мөн Афганистаны сэдвийн талаар ярьсан. Түүний хэлснээр одоо Тажик-Афганистаны хилийн байдал улам ээдрээтэй болж, Төв Азийн орнуудад хар тамхи, зэвсгийн эргэлт ихээхэн нэмэгдсэн байна. Тиймээс тус бүс нутагт тусгай албаны үйл ажиллагааны уялдаа холбоог бэхжүүлэхийг Тажикистаны Ерөнхийлөгч санал болгов. Э.Рахмон мөн хэлсэн үгэндээ, Тажикистан стратегийн гол түнш ОХУ-ын ашиг сонирхлыг үргэлж хүндэтгэсээр ирсэн. Гэхдээ тэрбээр Орост хуучин ЗХУ-ын нэгэн адил Төв Азийн орнуудтай харилцах бодлого байхгүйг хүссэн гэж informburo.kz сайтаас эш татан бичжээ.

Өмнөх өдөр нь В.Путин Астанад Киргизстан, Тажикистан улсын ерөнхийлөгч нартай гурван талт уулзалт хийсэн. Баасан гарагт В.Путин хэлэхдээ, уулзалтаар хоёр орны санал зөрөлдөөнийг хэлэлцсэн байна. Өнгөрсөн есдүгээр сард хоёр улсын цэргийнхэн хилийн бүсэд буудалцсан юм. Ерөнхийлөгчийн хэвлэлийн Нарийн бичгийн дарга Дмитрий Песков "Орос шиг цөөхөн орон нөхцөл байдлыг зохицуулж, хурцадмал байдлыг бууруулах үүрэг хүлээж чадна" гэж мэдэгдсэн.

Үүнээс гадна баасан гарагт болсон ТУХН-ийн орнуудын Төрийн тэргүүн нарын зөвлөлийн хуралдаан дээр В.Путин ТУХН-ийн орнуудын өөр нэг зөрчилдөөний талаар ярьжээ. Тэрбээр Азербайжаны Ерөнхийлөгч Илхам Алиев, Арменийн Ерөнхий сайд Никол Пашинян нарыг Орост гурван талт хэлэлцээ хийхийг урьсан байна. “Би Азербайжаны Ерөнхийлөгч, Арменийн Ерөнхий сайд нарыг урьж байгаадаа баяртай байна. Бид уулзалтын талаар тохиролцож болно, миний ойлгож байгаагаар сонирхол байгаа бөгөөд Орост хаана ч, хэзээ ч, Сочи, Санкт-Петербург, Москвад уулзаж болно" гэж В.Путин хэлэв. Тэрбээр цааш нь хэлэхдээ, Орос "Ямар ч зөрчилдөөнийг, тэр дундаа Карабахтай холбоотой асуудлыг шийдвэрлэхийг үргэлж чин сэтгэлээсээ эрэлхийлсээр ирсэн" гэв.

ХЭЛЭЛЦЭЭРИЙН ТАВЦАНГИЙН СОНГОЛТ

МГИМО-ийн ахлах судлаач Андрей Казанцев хэлэхдээ, Казахстан улс олон вектор, ижил зайд байх бодлогынхоо хүрээнд хэдэн арван жилийн турш олон улсын тавцан, зуучлагчийн байр суурийг баримталж ирсэн. Одоо болж байгаа үйл явдал Казахстаны дипломат харилцааны уламжлалд нийцэж байгаа бөгөөд олон улсын мөргөлдөөн хурцдаж байгаа энэ үед Астана, ялангуяа Орост асар их эрэлт хэрэгцээтэй болж байна гэж А.Казанцев тэмдэглэв. Казахстаны нийслэлд болж буй үйл явдал нь ерөнхийлөгчийн ээлжит бус сонгуулийн өмнөхөн К.Токаевын гадаад ертөнцөд төдийгүй улс орныхоо нэр хүндэд эерэгээр нөлөөлж магадгүй гэж шинжээч үзэж байна. Түүгээр ч зогсохгүй одоогийн ерөнхийлөгчийг Н.Назарбаевын үед олон улсын харилцааны асуудал эрхэлсэн  дипломатч гэдгээр нь хүн бүр мэддэг. Ерөнхийдөө гадаад бодлогын санаачлага нь Казахстаны анхны ерөнхийлөгчийн хүчтэй тал байсан тул энд залгамж чанар бий гэж А.Казанцев тэмдэглэв. Ази тивд Казахстаны эрх мэдэл аль хэдийн чухал байсан ч одоо тогтвортой өсч байна гэж шинжээч итгэлтэй байна. Зарим талаараа түүний байр суурь Турктэй төстэй бөгөөд Сири, Ливи дэх Анкарагаас ялгаатай нь Астана ямар ч мөргөлдөөнд оролцдоггүй гэдгээрээ ялгаатай. Казахстан Орост эдийн засгийн асуудлаа шийдвэрлэхэд нь тусалж, Ази дахь шударга брокерын үүргийг санал болгож байна гэж шинжээч үзэж байна.

Дэлхий даяар олон улсын зуучлалын өөр платформуудын хүсэлт гарч байгаа гэж Зөвлөлтийн дараах үеийн судалгааны төвийн ахлах судлаач Станислав Притчин итгэлтэй байна. Токаев одоо өөрийн имижийг бүрдүүлэхийн тулд гадаад бодлогын хүчин зүйлийг идэвхтэй ашиглаж байна гэж тэр үзэж байна. Өмнө нь "жижиг" болон "дунд" орнууд "том"-ын зөрчилдөөн дээр тоглох стратегийг ихэвчлэн сонгодог байсан гэж шинжээч үзэж байна. Казахстан нэлээд өвөрмөц байр суурьтай байгаа. Тэрбээр олон улсын дипломат үйл ажиллагаагаар дамжуулан гадны дарамт шахалтын эрсдлийг бууруулахыг хичээж байна гэж MГИМО-ийн тэргүүлэх судлаач Иван Сафранчук хэлэв.

Эх сурвалж: www.polit.mn