Б.ДОЛЖИНЖАВ
Шинжлэх ухааны салбарт гаргасан нээлт нь хүн төрөлхтний амьдралд үнэтэй хувь нэмэр оруулсан шилдэг эрдэмтнийг тодруулдаг Нобелийн шагналын долоо хоног даваа гарагт дууслаа. Ийн цар тахлын дараах үеийн буюу 2022 оны Нобелийн шагналтнуудыг тоймлон хүргэе. Шагнал тус бүрийг дагалддаг 10 сая швед кроныг арванхоёрдугаар сарын 10-ны өдөр буюу А.Нобелийн 1896 онд таалал төгссөн өдөр гардуулдаг уламжлалтай юм.
Эдийн засаг: Хямралыг судалсан Америкийн гурван эдийн засагч хүртлээ
Эдийн засгийн салбарын энэ оны шагналыг банкуудын эдийн засагт гүйцэтгэх үүргийн талаарх олны ойлголтыг дээшлүүлж, банкуудыг дампууруулахгүй байх нь ямар үр ашигтай талаар судалсан АНУ-ын гурван эдийн засагчид олголоо. Тодруулбал, АНУ-ын Холбооны нөөцийн сангийн тэргүүн асан Бен Бернанке, Чикагогийн их сургуулийн профессор Дуглас Даймонд, Сент-Луис хот дахь Вашингтоны их сургуулийн профессор Филип Дибвиг нар энэ нэр хүндтэй шагналын эздээр тодорсон юм.
Энхтайвны шагналыг ОХУ, Беларус, Украинд олголоо
Нобелийн энхтайвны шагналыг ОХУ-ын “Мемориал” хүний эрхийг хамгаалах төв, Беларусийн идэвхтэн Алесь Беляцкий болон Украины “Иргэний эрх чөлөөний төв”-д олголоо. Хоёр орны хооронд хурцадмал байдал үүссэн үед энэ шагналыг олгосон нь анхаарал татаж байна. Харин Нобелийн хороо “Тэд эрх баригчдыг шүүмжлэх, иргэдийн үндсэн эрхийг хамгаалахын төлөө олон жил зүтгэсэн. Дайны гэмт хэрэг, хүний эрхийн зөрчил, эрх мэдлээ урвуулан ашигласан гэмт хэргийг баримтжуулахад их хүчин чармайлт гаргаж хамтдаа энхтайван, ардчиллын төлөө иргэний нийгэмд чухал болохоо харуулж байна” гэж мэдэгдэв.
Утга зохиолын салбарыг Францын зохиолч Анни Эрно манлайлав
Утга зохиолын салбарын Нобелийн шагналыг Францын зохиолч Анни Эрно хүртэв. Тэрбээр 20 гаруй ном бичсэн агаад анхны роман нь 1974 онд хэвлэгджээ. Эрногийн бүх бүтээлд бага нас, нийгмийн карьеер, гэрлэлт, ээж болсон, бэлгийн амьдрал, үр хөндөлт, хөхний хорт хавдар гэсэн намтар түүх нь тусгагдсан байдаг. Энэ тухайгаа зохиолч “Уламжлалт төрлөөр бүтээл туурвихыг зорьдоггүй. Харин өөрийгөө илэрхийлэх өөрийн гэсэн хэлбэрийг хайхыг эрмэлздэг” гэж ярьжээ. Өнгөрсөн оны утга зохиолын Нобелийн шагналыг орчин үеийн Танзани улсын бүрэлдэхүүнд ордог Занзибар арлын зохиолч Абдулразак Гурна хүртсэн билээ.
Хими: Бэрри Шарплесс хоёр дахь удаагаа Нобель хүртэв
Химийн салбарын Нобелийн шагналтнаар Америкийн эрдэмтэн Каролин Р.Бертоззи, К.Бэрри Шарплесс, Данийн химич Мортен Мелдал нар тодорлоо. Тэдэнд “Клик-хими ба биоортогональ химийн шинжлэх ухааныг хөгжүүлснийх нь төлөө” энэ шагналыг олгожээ. Клик-хими бол ангид тусдаа жижиг нэгдлүүдийг нэгтгэн хэрэгтэй химийн бодисыг гарган авдаг химийн урвалыг судалдаг салбар юм. АНУ-ын эрдэмтэн Бэрри Шарплесс Нобелийг хоёр дахь удаагаа хүртлээ.
Физик: Квант мэдээлэл зүйг хөгжүүлсэн эрдэмтэд шагнууллаа
Физикийн салбарын Нобелийн шагналын эздээр квант механикийн чиглэлээр судалгаа хийсэн Францын эрдэмтэн Ален Аспет, Америкийн физикч Жон Клаузер, Австрийн эрдэмтэн Антон Зейлингер нар тодорлоо. Тэдэнд “Беллийн тэнцэтгэл бишийн зөрчлийг нотолсон сүлэлдсэн фотонууд бүхий туршилт хийснийх нь төлөө мөн квант мэдээлэл зүйг хөгжүүлэхэд оруулсан хувь нэмрийг нь үнэлж" энэ нэр хүндтэй шагналыг олголоо гэж Шведийн эзэн хааны академийн Нобелийн хороо мэдэгджээ.
Анагаах ухаан: Эртний хүний шинэ төрөл зүйлийг нээсэн эрдэмтэнд олгов
Энэ оны физиологи, анагаах ухааны салбарын Нобелийн шагналыг Шведийн биологич Сванта Паабо хүртэхээр боллоо. Энэ шагналыг түүнд устаж үгүй болсон хоминидуудын ген болон хүний хувьслын талаар хийсэн судалгааных нь төлөө олгожээ. Энэ талаар Нобелийн хороо "Паабо шинжлэх ухааны ертөнцөд боломжгүй мэт байсан зүйлийг гүйцэлдүүлж, неандерталь хүний генийн дарааллыг тогтоосон юм. Тэрбээр мөн Денисовын хүн гэгддэг эртний хүний төрөл зүйлийг нээж, шуугиан тарьсан билээ” гэж Нобелийн хороо онцолсон байна. Паабо бол шинжлэх ухааны цоо шинэ салбар болох археологи, палеонтологийн олдвороос генийн дарааллыг тогтоодог палеогенетикийг үндэслэгчдийн нэг юм.
Дашрамд дурдахад, Альфред Нобелийн гэрээслэлд эдийн засгийн салбарын шагналын талаар тусгаагүй байсан. Харин Нобелийн дурсгалд зориулсан Шведийн Төвбанкны шагнал гэж албан ёсоор нэрлэдэг энэ шагналыг тус банк 300 жилийн ойдоо зориулан 1968 онд санаачилж, анхны шагналыг 1969 онд гардуулсан түүхтэй.
Эх сурвалж: “Зууны мэдээ” сонин
2022 ОНЫ АРАВДУГААР САРЫН 14. БААСАН ГАРАГ. № 200 (6932)
Төв Азийн орнууд болон Японы анхны дээд хэмжээний уулзалт
Төв Азийн таван орон болон Японы удирдагч нарын уулзалт арванхоёрдугаар сарын 18-20-нд Токиод болж өнгөрсөн. Энэ уулзалт нь бүс нутгийн хамтын ажиллагааны үйл явц шинэ эрч хүч авч буй Төв Азийн өнөөгийн чиг хандлагын хүрээнд онцгой ач холбогдолтой Стратегийн түншлэлийн шинэ үе шат болж байгааг хэвлэлүүд мэдээлж байна.
Уржигдар 19 цаг 30 мин
ЧУУЛГАН: Үндэсний эрчим хүчний аюулгүй байдлыг бэхжүүлэх Засгийн газарт чиглэл өгөх тухай тогтоолыг батлав
УИХ-ын чуулганы өнөөдөр /2025.12.26/-ийн хуралдаанаар Үндэсний Эрчим хүчний аюулгүй байдлыг бэхжүүлэх “Засгийн газарт чиглэл өгөх тухай” УИХ-ын тогтоолын төслийг баталлаа.
Уржигдар 14 цаг 39 мин
Монгол Улсын Усны нөөцийн зөвлөл хуралдаж байна
Монгол Улсын Усны нөөцийн зөвлөлийн ээлжит хуралдаан өнөөдөр болж байна. Тус хуралдаанаар усны нөөцийг хамгаалах, зохистой ашиглах, төлөвлөлтийг сайжруулахад чиглэсэн 11 судалгааны ажлын тайланг хэлэлцэнэ.
Уржигдар 14 цаг 37 мин
Д.Трамп Казахстан, Узбекистаны удирдагч нарыг G20 дээд хэмжээний уулзалтад урив
АНУ-ын Ерөнхийлөгч Дональд Трамп Казахстан, Узбекистан улс 2026 онд Флорида мужийн Майами хотод болох G20-ийн дээд хэмжээний уулзалтад урилга хүлээн авах болно гэж мэдэгдэв. Тэрээр энэ талаар Truth Social олон нийтийн сүлжээндээ бичжээ.
Уржигдар 14 цаг 33 мин
Parliamentary Committee Reviews Draft Resolution to Increase Mongolia’s Benefits from Oyu Tolgoi
The Economic Standing Committee of the Parliament discussed a draft parliamentary resolution on December 23, 2025, aimed at safeguarding Mongolia’s national interests and increasing the country’s benefits from the operation of the Oyu Tolgoi group of deposits.
Уржигдар 14 цаг 32 минМонгол Улсад 2026 онд болох аялал жуулчлалын нэгдсэн цагалбар
Монгол Улсад 2026 онд соёл, аялал жуулчлал, спортын чиглэлээр зохион байгуулагдах хурал, зөвлөгөөн, үзэсгэлэн арга хэмжээний нэгдсэн цаглаврыг нийслэл, 21 аймаг, төрийн байгууллагууд, мэргэжлийн холбоодын саналыг үндэслэн нэгтгэж, Засгийн газрын 2025 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн хуралдаанаар танилцууллаа.
Уржигдар 13 цаг 33 мин
Тэргүүн түшмэлийн зэрэг дэв олгов
Монгол Улсын Засгийн газраас өргөн мэдүүлсний дагуу төрийн албаны удирдах албан тушаал хашиж байгаа нэр бүхий 21 эрхэмд Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн зарлигаар Тэргүүн түшмэлийн зэрэг дэвийг шинээр болон ахиулан олголоо.
Уржигдар 13 цаг 27 мин
УИХ дарга уурхайчдад ойн баярын мэнд хүргэв
Монголын уул уурхайн салбарын үүсч хөгжсөний 103 жилийн ой өнөөдөр /2025.12.25/ тохиож байгаа ба УИХ-ын чуулганы нэгдсэн хуралдааны үеэр Их Хурлын дарга Н.Учрал “Эдийн засгийг нуруундаа үүрч яваа, нийгэм, эдийн засгийн хөгжилд чухал хувь нэмэр оруулж ирсэн уул уурхайн салбарынхан, уурхайчдадаа түүхт ойн мэндийг өргөн дэвшүүлье. Та бүхэнд ажлын амжилт, сайн сайхан бүхнийг хүсье” гэж тус салбарынханд баярын мэндчилгээ дэвшүүлэв.
Уржигдар 13 цаг 26 мин
Улсын ерөнхий прокурорын орлогч М.Чинбат гэж хэн бэ?
Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ухнаагийн Хүрэлсүх зарлиг гарган, Максимын Чинбатыг Улсын ерөнхий прокурорын орлогчийн албан тушаалд улираан томилсон.
Уржигдар 13 цаг 25 мин
Чуулган: Төрийн өмчийг хувьчлах, өөрчлөн байгуулах үндсэн чиглэлийн төслийг хэлэлцэж байна
Улсын Их Хурлын 2025 оны намрын ээлжит чуулганы өнөөдрийн (2025.12.25) үдээс өмнөх нэгдсэн хуралдаан 10 цаг 12 минутад Улсын Их Хурлын 73 гишүүн хүрэлцэн ирснээр 57.9 хувийн ирцтэйгээр эхэлж, “Төрийн өмчит хуулийн этгээдийн хувьцааг 2026-2028 онд биржээр олон нийтэд нээлттэй худалдах, төрийн өмчийг хувьчлах, өөрчлөн байгуулах үндсэн чиглэл батлах тухай” Улсын Их Хурлын тогтоолын төслийн хэлэлцэх эсэх хэлэлцүүлгийг эхлүүллээ.
Уржигдар 13 цаг 23 мин