Б.ДАМДИН-ОЧИР УИХ ийм “аймаар” хурдтайгаар хууль баталж байсан нь хэд бол?! Уржигдар /2019.3.27./ Ерөнхийлөгч өргөн мэдүүлэх шиг болоод, МАН-ын бүлэг, Байнгын хороо, чуулган, дэмжээд өчигдөр гялалзуулаад л баталчихлаа. 25-ны даваа гаригт ҮАБЗ буюу Ерөнхийлөгч Х.Баттулга, УИХ-ын дарга Г.Занданшатар, Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүх гурав хуралдаад зөвлөмж гаргажээ. Түүний дагуу Ерөнхийлөгч Х.Баттулга Шүүгчийн эрх зүйн байдлын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай, Прокурорын тухай хуульд нэмэлт оруулах тухай, Авлигын эсрэг хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслүүдийг санаачлан УИХ-д өргөн мэдүүлсэн. Араас нь үргэлжилсэн үйл явдлуудыг хүмүүс маш сайн харсан, үзсэн. Яахав, хууль баталж байгаа үйл явцыг харахаар “дарвалзаад” болохгүй байгаа гишүүдэд бичлэг үзүүлээд л нам болгосон байна. Гэхдээ энэ эрүүдэн шүүлтийг хууль шүүхийн байгууллагын хэдэн мянган хүнээс хэдхээн хүн л хийсэн гэж энэ өдрүүдэд олон нийтийн тархинд суусан буруу ойлголтыг  залруулах ёстой. Учир нь сүүлийн үед болж буй үйл явцаас харахул шүүгчид, прокурорууд, АТГ, тагнуул, цагдаа, шүүхийн шийдвэрийн нийт албан хаагчдыг нийтээр нь харлуулж, эрүүдэн шүүгчид гэсэн нэгэн “малгай”-тай болголоо. Угтаа, ингэж байгаад энэ хуулийн төслүүдийг баталсан юм. Хуулийг хэлэлэж байхад Ерөнхийлөгч Х.Баттулга “...Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөмж гарсан бол шүүгчийн бүрэн эрхийг түдгэлзүүлэхээр, Ерөнхий шүүгч, Ерөнхий прокурор, Ерөнхий прокурорын орлогч, АТГ-ын дарга, дэд дарга нарыг албан тушаалаас нь түдгэлзүүлэх, хугацаанаас нь өмнө чөлөөлөх нэмэлт, өөрчлөлтийг холбогдох хуулиудад оруулах тухай хууль санаачилсан болно” гэж тайлбарласан. Баталсны дараа УИХ-ын дарга Г.Занданшатар “...Энэ удаагийн ээлжит бус чуулганаар Шүүгчийн эрх зүйн байдлын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн бусад хуулийн төслийг хэлэлцэн баталлаа. Ардчилсан Үндсэн хуулийн амин сүнс нь хүний эрхийг хангах явдал мөн. Хууль тогтоох, гүйцэтгэх, шүүх эрх мэдэл нь хүний эрхийг хамгаалахын тулд харилцан бие биедээ хяналт тавьж байх учиртай. Үүнийг Үндсэн хуулийн хяналт тэнцэл гэдэг. Ийм ч учраас үндэсний аюулгүй байдалд сөрөг нөлөө үзүүлж, монгол хүнйи амьд явах эрхэд халдаж байгаа аливаа үйлдлийг таслан зогсоож, хууль шүүхийн байгууллагад, цаашлаад төрд итгэх ард түмний итгэлийг сэргээх нь шударга ёсны төлөөх иргэдийн хүсэмжлэлд хариулт өгөх нэг үндсэн нөхцөл мөн гэж үзэж байна. Монгол Улсын, монгол хүний язгуур эрх ашгийг зөрчиж байгаа хэнд ч, тэр тусмаа хууль, шүүхийн байгууллагын ажилтанд хуулийн хийгээд өөр ямар нэг хамгаалалт дархлаа байх ёсгүй гэж үзэж байна” гэж мэдэгдлээ. Аль аль нь Аюулгүйн зөвлөл дээр ярьсныг баталгаажуулж, бас ярьснаа хийснээ “..Зөв” хэмээжээ. Гэвч маш хурдтай батлагдсан эдгээр хуулийн ард Монгол Улсын Үндэсний аюулгүй байдал юу болж хоцрох вэ гэдгийг Аюулгүйн зөвлөлийн энэ гурван гишүүн маань хэр зэрэг бодсон бол гэж эргэлзэж тээнэгэлзсэн овоо юм  уншдаг, учир мэдэх хүн олон болоод байгаа юм. Ерөнхийлөгч чуулган дээр “...Нэр бүхий хэргүүдийг илрүүлж, буруутай этгээдэд хариуцлага ногдуулж чадахгүй байгаа хууль шүүхийн байгууллагын удирдах албан тушаалтнууд өнөөдөр хараат бус байдал гэсэн хуулийн хамгаалалтан дор хариуцлагаас нуугдаж байгаа нь цаашид Монгол Улсын тусгаар тогтнол, оршин тогтнохуйн аюулгүй байдалд сөрөг нөлөө үзүүлж болзошгүй” гэж хэлсэн. Энд “...Хараат бус байдал гэсэн хуулийн хамгаалалт дор” гэсэн үг байгаа юм. Яг ийм агуулгаар Ерөнхийлөгчийн үгийг дэмжиж УИХ-ын зарим гишүүн, хариуцлагатай албан тушаалтан УИХ-ын Байнгын хороо, чуулган дээр бас ярьсан. Энэ бол ноцтой мэдэгдэл. Хараат бус байдал гэдэг бол шүүгч, хуулийн байгууллагын ажилтнуудын мөрдөх ёстой цорын ганц алтан дүрэм. Шүүх, хуулийн байгууллагынхны тангарагт байгаа энэ үг хамгаас чухал нь юм. Товчхондоо, Ерөнхийлөгч, УИХ-ын дарга, Ерөнхий сайд гурав зарим нэг шүүгч, прокурор, хуулийн байгууллагын ажилтнуудыг хамгаалаад байгаа хараат бус байдлыг халахаар яриад, тэрийгээ өчигдөр гүйцэлдүүлжээ. Ингээд ирэхээр Аюулгүйн зөвлөлийн гурвын гаргасан шийдвэр маш аюултай болж байгаа юм. Хууль ярих юм бол Үндсэн хууль, УИХ-ын тухай хууль, за тэгээд сая нэмж өөрчилсөн хуулиуд дотроо болоод хоорондоо зөрчилтэй болчихлоо. Ер нь бол хараат бус байдлыг халснаар Монголын хууль, шүүхийн байгууллагын дарга, цэргүүд бүгдээрээ энэ гуравт “мөргөж” байж л ажил үүргээ гүйцэтгэдэг болно. Нохой сүүлээ, сүүл нь хонгорцогоо... гэдэг үг бий. Бод доо, Х.Баттулга, Г.Занданшатар, У.Хүрэлсүх гурав Ерөнхий шүүгч, Ерөнхий прокурор, Ерөнхий прокурорын орлогч, АТГ-ын дарга, дэд дарга нарыг албан тушаалаас нь түдгэлзүүлэх, хугацаанаас нь өмнө чөлөөлөх эрхтэй болсноор эдгээр албан тушаалтнууд энэ гуравт л мэхийнэ. Хэлсэн бүрийг нь дагана. Тэдний гарын үсгээр доошоо томилгоо явдаг. Тэгэхээр бас л гурван хүний захиа, шахааны хүмүүс л хууль, шүүхийн байгууллагыг дүүргэнэ гэсэн үг. Энэ утгаараа одоо ягтаа тултал дампуураад байгаа төрийн бусад байгууллагуудын жишиг энд давтагдана. Үүнийг ойлгож ядаад байх юм огт байхгүй. Үгүйсгэж бултах ч аргагүй. Шуудхан хэлэхэд, УИХ өөрөө бүрэн эрхээ энэ гурван хүнд шилжүүлэхийн зэрэгцээ хууль шүүхийн байгууллагын “хараат бус”-ыг халж, гурван хүний хараанд шилжүүллээ. Тэдний хяналт тогтлоо гэсэн үг. Энэ гурван хүний хэн нэгний эрх ашиг хөндөгдөхөд Аюулгүйн зөвлөлийн хурал зарлагдаж, албан тушаал нь ганхаад эхэлнэ. Ийм нөхцөлд шүүх, прокурор, цагдаа, тагнуул, АТГ-ынхан Х.Баттулга, Г.Занданшатар, У.Хүрэлсүх гурвыг байтугай ойр тойронд нь хүрээлэн байгаа хүмүүсийг гэмт хэрэг үйлдэхэд ч хөдөлж чадахаа болино. Нүдэнд харагдаж байна. Ийм л боллоо. Баабар хэлсэн байна лээ. “...Үндсэн хуулийн бус аргаар төрийн эргэлт хийх гэж байна” гэж. Бас иргэн Д.Ламжав гуай “...УИХ бүрэн эрхээ шилжүүлж байна” гэсэн. Өөр олон хуульчид байр сууриа яг ингэж илэрхийлж байгаа. Энэ бүхний эцэст Х.Тэмүүжингийн хэлсэнчлэн “...Түлхүүр булаалдсан л асуудал” энэ бүхний цаана өрнөөд байна гэдэг үнэний ортой байж магадгүй болов. Тэр бол өмнөх хууль хяналтын байгууллагын удирдлагуудыг голдуу элсүүлсэн “Шударга бусын хонгил”  гэнэ үү, аль эсвэл “Онцгой бүрэн эрхт комисс” гэв үү, тэр нэг “байгууллага”-ын түлхүүр солигдож баларч байж мэднэ. Түүнчлэн ингэж эрх мэдлийг бүгдийг төвлөрүүлсэн Аюулгүйн зөвлөлөөс айх шалтгаан энэ хэдэн унхиагүй УИХ-ын гишүүдээс хальж ард түмэнд наалдаж мэдэх вий гэдэг болгоомж бас байна. Эцэст нь, бүгдийг айлгаад, сандаргаад хууль дүрэм батлуулан хүссэнээ хийж байгаа ҮАБЗ-ийн хамгийн ихээр хамгаалах ёстой зүйл бол Монгол Улсын тусгаар тогтнол л юм. Эх сурвалж: www.polit.mn