
Ө.СОНОР
Монгол орон даяар 503 салбар, нэгжтэй тэтгэвэр, тэтгэмж, орон сууцны ашиглалтын төлбөр, тооцоо зэрэг олон нийтэд үзүүлдэг төрийн санхүүгийн үйлчилгээний 50 гаруй хувийг дангаараа гүйцэтгэдэг байсан “Хадгаламж” банк өнөөдрөөс түүх болж байна. Монголбанк “Хадгаламж”-ийн дампуурлыг зарлаж, иргэдийг хохироохгүйгээр үйл ажиллагааг нь Төрийн банк руу шилжүүлэх болсноо өчигдөр албан ёсоор мэдэгдэв. Хамрах хүрээгээр эхний тавд орох тус банкны дампуурал олон мянган хадгаламж эзэмшигчдэд нь түгшүүр төрүүлсэн мэдээ болж байна.
Хаалгаа барих энэ мөчид “Хадгаламж” банк 1.7 сая харилцагчид 980 тэрбум төгрөгийн үйлчилгээ үзүүлж байжээ. Хэдийгээр төв банкнаас энэхүү харилцагчдад хохирол учруулахгүйгээр үйл ажиллагааг нь Төрийн банк руу шилжүүлнэ гэсэн ч иргэд адаглаад л мөнгөө хадгалуулсан хүүгээрээ хохирох болоод буй юм. Тус банкны нэрийг сольж, үйл ажиллагааг нь хэвийн үргэлжлүүлнэ гэсэн ч найдвартай эсэхэд нь эргэлзсэн харилцагчид өчигдрөөс хадгаламжаа татаж авах нь ч байлаа. “Хадгаламж” бол бага хэмжээтэй зээл, банкны жижиг үйлчилгээ үзүүлдгээрээ давуу талтай, банкны үйлчилгээнд өрсөлдөөнийг бий болгож байсан банк байсан.
Өөрөөр хэлбэл, үйл ажиллагаа нь зах зээлийн жамаар биш улстөрчдийн золиос болон дампуурч байгаа ээлжит банк болж байна.
Бас нэгэн банкны “ясыг барих” болсны учир шалтгааныг хэвлэлүүд тоймлон бичиж байна. Банк дампууруулсан буруутан хэн бэ. Юуны түрүүнд Монголбанкны ерөнхийлөгч Н.Золжаргал, “Жаст”-ын Ш.Батхүү нар хэргийн эздийн эхэнд бичигдэх болов. Засгийн газрын дэд хөтөлбөр нэрийн дор Монголбанкнаас дөрвөн их наяд төгрөгийг цаасаар гаргасан байдаг. Ганцхан Ш.Батхүүгийн “Жаст”-д л гэхэд мах, шатахууны үнийг тогтворжуулах нэрээр 94 тэрбум төгрөг өгсөн байдаг ажээ. Энэ мөнгийг Н.Золжаргал, Ш.Батхүү нар хэрхэн нааш, цааш болгосон нь тодорхойгүй байгаа нь банкны дампуурлын эх үүсвэр болсон нь “Хадгаламж”-ийг хаалгаа барихад хүргэсэн бололтой. Мөн “Жаст-ын эзэн Ш.Батхүү ашигт малтмалын олборлолт, баяжуулалтын үйл ажиллагаа эрхэлдэг “Олон овоот гоулд” компанийн нэр дээр гадаадын компаниудаас их хэмжээний зээл авснаар 2011 оноос “Хадгаламж” банкны үйл ажиллагаа доголдсон байна. Тус банкийг эзэмшдэг “Жаст” группын өр өнөөдрийн байдлаар 162 тэрбум төгрөгт хүрчээ. Тус банкийг “амь тавихад” хүргэсэн бас нэг шалтгаан нь Ш.Батхүү Өмнөд Африкийн “Стандарт” банкнаас их хэмжээний ам.долларын зээл авсан явдал хэмээн ярьж байна. Тэрээр тухайн үед Төрийн өмчийн хорооны дарга Д.Сугарын цохолтоор , “Эрдэнэт” үйлдвэрийн захирал асан Ч.Ганзоригийн гарын үсэг бүхий баталгаа гаргуулж зэсийн баяжмалаар барьцаалан дээрх зээлийг авч байсан гэнэ. Энэ зээлийн эргэн төлөлт байхгүй болж асуудал үүссэн нь дээрх хэрэгтэй холбоотой шинэ хэргийг ч үүсгэх бололтой.
Банкны тайлан тэнцэл алдагдалтай гарч эхэлсэн учраас одоогоос хоёр жилийн өмнөөс төв банкнаас хяналтын үйл ажиллагаа явуулж байсан гэж Монголбанкнаас мэдэгдсэн. Гэвч өөрийн нийт хөрөнгө нь 94 тэрбум төгрөгөөр дутсан нь банк цаашид дангаар хэвийн үйл ажиллагаагаа явуулах чадваргүй гэж үзсэн ажээ. Ийнхүү манай улсын арилжааны банк нэгээр цөөрлөө. Банк дампууруулсан Ш.Батхүү болоод, дэд хөтөлбөр нэрээр их хэмжээний мөнгө гаргасан ч үр ашгаа өгөөгүйд Монголбанкны ерөнхийлөгч Н.Золжаргал ямар хариуцлага хүлээх нь тодорхойгүй. Ямар боловч тэдний улс төрийн золиосонд зүгээр л ажлаа хийж явсан энгийн иргэд өртөж, банкны үйлчилгээгээ нааш, цааш болгох ажилтай боллоо.