З.БАТЦЭЦЭГ

Сонгуулийн цуглаан дээр Есүс Христийн тухай өдөөн хатгасан мэдэгдэл хийж, цахилгаан хөрөө ашиглан дэлхий нийтийг гайхшруулж чадсан популист Хавьер Майли ялалт байгуулснаар Аргентинд болсон Ерөнхийлөгчийн сонгууль өндөрлөлөө. Энэ нь төрийн тэргүүний албан тушаалыг либертари үзэлтэй улстөрч эзэлсэн тохиолдол юм. Ийм ер бусын хүн Аргентины улс төрийн тогтолцоонд хэрхэн орж ирсэн, түүний удирдлаган ямар өөрчлөлтүүд хүлээж байгаа талаар Lenta-гийн материалд бичсэн байна.

Майли ялалтаа хүлээн зөвшөөрсний дараахан үг хэлж, сонгуулийн кампанит ажлыг удирдан явуулсан "сайн аргентинчууд" болон түүний эгч Карина Майли нарт талархал илэрхийлэв. "Өнөөдөр Аргентины сэргэлт эхэлж байна" гээд, шинэ төрийн тэргүүн хэлсэн үгийнхээ ихэнх хэсгийг эдийн засагт зориулав. Тэрбээр хэлэхдээ, Латин Америкийн эдийн засгийн байдал "эгзэгтэй" болж, арванхоёрдугаар сарын 10-нд албан тушаалдаа орсноосоо хойш шинэчлэлээ хурдан эхлүүлэх болно гэв. Улстөрч "хязгаарлагдмал төр, хувийн өмч, чөлөөт худалдааг дээдлэх", "чөлөөт ертөнцийн бүх улс орнуудтай мөр зэрэгцэн ажиллах" амлалт өгсөн. Мөн үгээ “Хараал ид, эрх чөлөө мандтугай” гэж төгсгөв.

Аргентины шинэ Ерөнхийлөгчийн хамгийн дуулиантай мэдэгдлүүд

Аргентинд сонгогдсон Ерөнхийлөгч популист дүр төрх, хурц үг хэллэгээрээ алдартай болсон. Улстөрч Конгрессын гишүүнээр ажлын гараагаа эхлэхдээ “Би энд хурга манлайлах гэж биш, арслангууд сэрээх гэж ирсэн” гэсэн уриатайгаар сонгогдсон төдийгүй Аргентины эрх баригчдыг “Ашиггүй, хэзээ ч ажиллаж байгаагүй шимэгч улстөрчид” гэж нэрлэсэн.

Сонгуулийн сурталчилгааны үеэр сонгуулийн сурталчилгааны гол бэлгэ тэмдэг болсон хөрөөтэй үзүүлбэрээрээ алдартай болсон. Энэхүү хэрэгслийн тусламжтайгаар Майли улс орны эдийн засгийн үйл явцыг зохицуулахад төрийн оролцоог багасгах шаардлагатай байгаа тухай тайлбарлав. Засгийн газар Х.Майлигийн шүүмжлэлийн гол сэдэв болсон бөгөөд үүнийг мафитай харьцуулж байв. Улстөрчийн хэлсэн хамгийн түгээмэл ишлэл нь “Төр, мафийн аль нэгийг нь сонгох байсан бол би мафийг сонгох байсан. Учир нь мафи дүрэмтэй, мафи дасан зохицдог, мафи худлаа ярьдаггүй. Хамгийн гол нь мафи өрсөлддөг”. Дэлхийн ихэнх хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр ерөнхийлөгчийн сонгуульд нэр дэвшигчийг сөргөөр хүлээн авч, түүнийг "либертари үзэлтэн" болон өрсөлдөөнд "гадны хүн" хэмээн нэрлэжээ. Жишээлбэл, Х.Майли эдийн засгийн асуудлаар ярихдаа Пап ламыг "дэлхий дээрх бузар муугийн төлөөлөгч" гэж нэрлээд "Есүс татвар төлдөггүй" гэж мэдэгджээ. Улстөрч феминист үзэл баримтлалыг дурдахгүй өнгөрсөнгүй. Сонгуулийн мэтгэлцээний үеэр эцэг эрхт ёс оршин тогтнож, эрэгтэй, эмэгтэй хүмүүсийн дунд баялгийн тэгш бус байдал бий гэдэгт итгэдэггүй гэдгээ шууд илэрхийлсэн.

Хавьер Майлигийн гадаад, дотоод бодлого

Майли сонгуулийн уралдааны үеэр ихэнх анхаарлаа эдийн засагт зориулав. Улстөрчийн хамгийн алдартай хоёр уриа бол санхүүгийн системийг долларжуулж, Төв банкнаас салах тухай саналууд байв. “Мөнгөний асуудал бол луйвар, дээрэм. Төв банк бол шударга аргентинчуудаас хулгай хийдэг механизм юм. Долларжилт нь инфляцийг зогсоох цорын ганц арга зам юм”.

Гэхдээ шинэ Ерөнхийлөгч сонгуулийн дараа хэлсэн үгэндээ эдгээр амлалтуудыг дурдаагүй, харин төсвийн тэнцвэрт байдлыг хангах, “Төв банкинд тулгамдсан асуудлыг шийдвэрлэх” төлөвлөгөөний талаар ярьсан. Майли мөн өмнөх эрх баригчдын бодлогод сэтгэл дундуур байгаа хүн бүрийг хамтран ажиллахыг уриалж, хоёрдугаар шатанд дэмжсэн өрсөлдөгч Патрисия Буллрич, экс Ерөнхийлөгч Маурисио Макри нарт талархал илэрхийлэв.

Х.Майли мөн өөрийн эдийн засгийн чиг хандлага зөв, яаралтай шинэчлэл хийх шаардлагатай гэдэгт итгэлтэй байснаараа алдартай болсон. Аргентин улс зуун жилийн турш буруу замаар явж ирсэн бөгөөд ойрын тавин жилд эцэст нь “ядуусын хороолол болон хувирч” магадгүй гэж үзэж байна. “Аргентин арван таван жилийн дотор Итали эсвэл Францынхтай адил амьдралын түвшинд хүрч чадна. Хэрвээ надад хорин жил өгвөл Германы төвшинд, гучин таван жил өгвөл АНУ шиг болно” гэжээ.

Улстөрч гадаад бодлогын талаар хийсэн мэдэгдэлдээ ч олны анхаарлыг татсан. Майли Фолкландын арлуудын төлөөх дайнд Аргентин ялагдсан Маргарет Тэтчерийг өрөвдсөн гэж нэг бус удаа шүүмжлэгдэж байсан бөгөөд коммунистуудыг тус улсын гол дайсан гэж нэрлэдэг. Улстөрч Хятадыг дэлхийн бузар муугийн дүр гэж үздэг. Тодруулбал, Хонконгийг Бээжингийн хяналтаас гаргаж, Их Британид буцааж өгөхийг санал болгож байна.

Тэрээр мөн иудаизмыг өрөвдөх сэтгэлээрээ алдартай болсон. Католик шашныг албан ёсоор баримталдаг байсан ч нэр дэвшигч рабби нартай тогтмол уулзаж, иудаизм руу хөрвөхөд бэлэн байгаагаа илэрхийлсэн боловч ерөнхийлөгчийн үүрэг нь түүнийг бямба гаригт Шаббатыг тэмдэглэхэд саад болох тул сүсэг бишрэлтэй еврей байх боломжгүй гэдгийг өөрийн гарын үсгээр хүлээн зөвшөөрсөн.

Майли Аргентинд хэрхэн алдартай болсон бэ

Бусад олон орны эсрэг популистуудын нэгэн адил Майли өөрийгөө мэргэжлийн улстөрч биш, харин ард түмний төлөөх хүн гэдгээрээ өөрийн дүр төрхийг бий болгодог. Энэ нь хэсэгчлэн үнэн юм. Х.Майлигийн аав автобусны жолооч байсан бөгөөд эцэст нь тээврийн салбарт бизнесээ байгуулсан, ээж нь гэрийн эзэгтэй.

Х.Майли анх Аргентинд эдийн засагч мэргэжлээр алдаршсан. Тэр Аргентин болон бусад орны янз бүрийн их дээд сургуульд 20 гаруй жил багшилж, бага хуралд оролцож, эрдэм шинжилгээний өгүүлэл бичиж, ном хэвлүүлсэн. Гэсэн хэдий ч Х.Майлиг элитэд нэгтгэгдээгүй гэж нэрлэх боломжгүй юм. Эцсийн эцэст тэр олон жилийн турш төрийн болон хувийн хэвшлийн янз бүрийн байгууллагуудад ахлах эдийн засагчаар ажилласан. Жишээлбэл, HSBC банк, Максима томоохон тэтгэврийн санд ажиллаж байсан.

Түүний алдар нэр нь телевизийн шоу нэвтрүүлэгт тогтмол оролцсоноор эхэлсэн. Нэмж дурдахад  Аргентины тэргүүлэх хэвлэл мэдээллийн хэрэгслүүдэд нийтлэл бичсэн. Х.Майли цочирдом дүр төрх, яруу тод хэллэг, Аргентины системтэй улстөрчдийг хатуу шүүмжилснээрээ олны анхаарлыг татсан.  2021 оны тавдугаар сард Гватемалын улс төр судлаач Глория Альварестай эдийн засгийн онлайн лекц уншихад 10 мянга гаруй хүн үзсэн байна. 2019 онд Noticias сэтгүүл Х.Майлиг Аргентины хамгийн нөлөө бүхий 100 хүний ​​жагсаалтын 27 дугаарт, 2021 онд дөрөвдүгээр байранд жагсаажээ.

Аргентин дахь улс төр, эдийн засгийн байдал

Аргентинд эрх баригч нам, эвслүүд байн байн солигдож байгаа хэдий ч зүүний перонистууд (Кирхнеристууд) ба баруун жигүүрийн либералууд гэсэн хоёр байнгын улс төрийн лагерь байгуулагдсаар ирсэн. Эхнийх нь сүүлийн хэдэн арван жилд засгийн эрх барьж байсан бөгөөд Аргентины сүүлчийн ерөнхийлөгч Альберто Фернандес энэ лагерьт харьяалагддаг.

Гэсэн хэдий ч одоогийн ерөнхийлөгчийн сонгуулиар Киршнеристууд улс орны дотоод улс төрийн гол асуудал болох эдийн засгийг даван туулж чадахгүй нь тодорхой болов. Сүүлийн хэдэн арван жилийн хугацаанд тус улс тогтвортой өсөлтийн эх үүсвэрээ олж чадахгүй, байнгын хямралд орсон. Эдийн засгийн бодлого бүтэлгүйтсэний улмаас экс Ерөнхийлөгч А.Фернандес хоёр дахь удаагаа нэр дэвшихээс татгалзаж, түүнийг дэмжигчид Эдийн засгийн сайд Сержио Массаг нэр дэвшүүлэв. Баруун жигүүрийн либералууд Макригийн танхимд Аюулгүй байдлын сайд асан Патрисия Буллричийг нэр дэвшүүлсэн.

Удаан хугацааны турш тэд олон нийтийн санал асуулгаар тэргүүлж байсан ч, наймдугаар сард эдийн засагч Х.Майлигийн нэр хүнд хурдацтай өсч эхэлсэн нь улс төрийн шинэ хүчин болох 2021 онд улс төрийн гуравдагч хүчин болж байгуулагдсан либертари эрх чөлөөний эвслийг төлөөлсөн юм.

Аргентинд 2023 оны аравдугаар сард инфляци 142.7 хувьд хүрсэн

С.Масса, П.Буллрич нар ерөнхийлөгчийн өрсөлдөөнд  гол өрсөлдөгч байна гэж мэргэжилтнүүд эхэндээ итгэлтэй байсан. Гэсэн хэдий ч Аргентинд болсон Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн өмнөх үндэсний праймеризэд Х.Майли бараг 30 хувийн санал авч нэгдүгээр байрт шалгарчээ. Үр дүн нь сенсаац болж, социологийн судалгааны байгууллага бүтэлгүйтсэнийг харуулж байна. Гэвч есдүгээр сараас эхлэн тэд бүгд Х.Майлигийн нэр хүнд огцом нэмэгдэж, бусад хоёр нэр дэвшигчийн дэмжлэг буурч байгааг тэмдэглэжээ.

Үүнээс гадна Х.Майли дэлхийн бүх хэвлэл мэдээллийн анхаарлыг татсан. Есдүгээр сард тэрээр Америкийн консерватив сэтгүүлч Такер Карлсонд ярилцлага өгчээ. Мөн уран зохиолын салбарын Нобелийн шагналт, Перу, Испанийн зохиолч Марио Варгаль Льоса түүнийг олон нийтэд дэмжиж байсан.

Мэдээллийн шуугиан тарьсан ч,  аравдугааор сарын 22-нд болсон эхний шатанд С.Масса Х.Майлигаас бараг найман хувиар илүү санал авч, тэргүүлжээ. Х.Массагийн зарим дэмжигчид “арсланг номхотгосон” хэмээн ялалтаа тэмдэглэж эхэлжээ.

Хоёр дахь шатны өмнө хэд хэдэн удаа мэтгэлцээн өрнөсөн бөгөөд ихэнхэд нь Х.Майли С.Массаг илт давуу ялсан юм. Үүнээс гадна түүнийг экс Ерөнхийлөгч Макри, П.Буллрич нар олон нийтэд дэмжиж, эхний шатанд бараг 24 хувийн санал авчээ. Нэмж дурдахад Х.Майли олон улсын дэмжлэгийг авсан. Испанийн Ерөнхий сайд асан Мариано Рахой, Латин Америкийн удирдагч асан Жаир Болсонаро (Бразил), Себастьян Пинера (Чили), Иван Дуке (Колумб), Висенте Фокс, Филипе Кальдерон (Мексик) нар түүний төлөө санал өгөхийг уриалав.

Гурав дахь нэр дэвшигчийн хувьд П.Буллричийн үүрэг чухал үүрэг гүйцэтгэсэн. Тэрээр үзэл суртлын хувьд Х.Майлитай ойр байдаг бөгөөд олон талаараа тэд ижил төстэй сонгогчтой. С.Массагийн дургүйцэл нь Х.Майлигийн дүр төрхийн хачирхалтай байдлаас илүү байсан бөгөөд П.Буллричийн төлөө санал өгсөн хүмүүсийн дийлэнх нь түүнийг хоёрдугаар шатанд дэмжсэн байна. Баруун жигүүрийн сонгогчдыг нэгтгэсэн нь түүнд шийдвэрлэх саналаар ялах боломжийг олгосон юм.

Эх сурвалж: www.polit.mn