Манайд ХАОАТ-ын шаталсан хэлбэр тохирох уу

2022-05-12
Нийтэлсэн: Админ
 3 мин унших

Ц.МЯГМАРБАЯР

 

ХАОАТ-ыг олон шатлалтай болгох хэрэгтэй гэсэн зөвлөмжийг ОУВС-гаас манай улсад 2018 онд зөвлөж байсан бол энэ жил дахин үүнийг сануулж зөвлөсөөр байгаа юм. Ингэснээр инфляц буурахад ч нөлөө үзүүлнэ хэмээн анхааруулсаар байгаа билээ. Дэлхийн 147 улсааас 100 орчим  орон шаталсан татвартай байна. Харин манай улс  тогтмол татвартай  оронд багтдаг. Гэхдээ тогтмол татвартай улс орны давуу тал нь  хэрэглэхэд хялбар, татварын залилан гарах магадлал бага.

Мөн илүү хөдөлмөрсөн хэсгээсээ нэмж татвар авдаггүй онцлогтой. Харин татварын дарамт бага-дунд орлоготой иргэдэд өндөр,  бодлогоор тусгайлсан салбар, үйл ажиллагааг дэмжиж чаддаггүй сул талтай.  Тэгвэл шаталсан татвартай байснаар  татвар төлөх чадвартай хэсэгт ачааллыг илүү үүрүүлдэг түүнчлэн орлогын ялгааг бууруулах, эдийн засгийн хүндрэлийн үед татварын хувь хэмжээ буурдаг зэрэг давуу талтай. Гэвч хөрөнгө оруулалт, хөдөлмөр эрхлэлтийг бууруулах, илүү чадвартай хэсэг тухайн улсаас зайлсхийх эрсдэлтэй. Түүнчлэн  татвараас зайлсхийх үйлдэл, залилан гарах магадлал өндөр гэж шинжээчид дүгнэж  байна.

Гэхдээ баялгийн тэгш бус хуваарилалтыг  бууруулах үндсэн зорилгоор дэлхийн ихэнх улс ХАОАТ-ыг шатлалтайгаар ногдуулж байна. Ингэхдээ хувь хүний нийт орлогод ногдуулдаг бөгөөд зөвхөн  цалингийн орлогод ногдуулдаггүй аж. Шаталсан татвартай улсыг нэрлэбэл, Норвеги 8-25 хувь буюу таван шатлалтай бол Австрали 19-45 хувь хүртэл дөрвөн   шатлалтай.  Харин Япон 0-45хувь, Хятад 3-45 хувь хүртэл тус бүр  долоон  шатлалтай бол  Бельги 25-50 хувь хүртэл дөрвөн  шатлалтай. Түүнчлэн Энэтхэг, Австри мөн 4-7 шатлалтай татвартай байна. Тэгвэл тогтмол буюу нэг шатлалтай улсад Казахстан 10, Монгол 10,  Унгар 15 хувийн  ХХОАТ-авдаг. Түүнчлэн  Беларусь 13, Гүрж 20,Боливи 13,  Болгар 10 бол Эстони 20 хувь байх жишээтэй.

 “Дэлхийн бусад улсад  чинээлэг болон амьжиргааны түвшин доогуур байдлаас шалтгаалж орлогоос нь хамаарч төлөх татварын хэмжээ өөр, өөр байдаг. Монгол Улсын хувьд  бүгд ижил хэмжээгээр татвар төлдөг. Татварын орчинг сайжруулах, ядуурлыг бууруулахад  хөтөлбөр хэрэгжүүлэх хэрэгтэй. Иймээс бусад улстай ижил ХАОАТ-ыг шаталсан хэлбэрээр тогтоох юм. Тухайлбал, зарим оронд чинээлэг иргэд нь 27 хувийн ХАОАТ төлж байна. Өөрөөр хэлбэл, орлогоос нь хамаарч өсгөх шатлалтай байх хэрэгтэй” гэж ОУВС-ийн шинжээч онцолсон.

Хөрөнгийн татварын тухайд  Монгол Улс 0.6-1 хувийн татвар авдаг бол Норвеги 2-4 хувь, ОХУ 0.1-2.0 хувь, Япон 1.70, Кригизстан 0.35-0.8 хувь Хятад 2.0 хувь зэрэг нэлээн хэлбэлзэлтэй байх  жишээтэй.  Хэлбэлзэлтэй буюу шаталсан татвар нь  хуримтлал өндөр бүлэгт татварын ачаалал илүү үүрүүлдэг. Түүнчлэн  баялгийн тэгш бус байдлыг бууруулах, баялгийн эздийн ажлын байр бий болгох сэдлийг нэмэгдүүлэх сайн талтай ч давхар татвар үүсэх, чинээлэг давхарга дүрвэх, татвараас зайлсхийх, залилах үзэгдэл нэмэгдэх,  татвар тооцох, бүртгэхэд хүндрэл ихтэй зэрэг сул талтайг судалгаа харуулсаар. Ямартаа ч манай улс ОУВС-гийн зөвлөмжид анхаарал хандуулах шаардлага үүссэнийг эдийн засагчид хэлж байна.

Тогтмол татвартай байснаар орлогын тэгш бус байдал нэмэгдэж ядуурал ихсэхээр байгааг  анхааруулж байгаа юм. Нэг үгээр хэлбэл орлого өндөр хэсгээс илүү татвар авах нь зүйд нийцэх хэдий ч эргээд тэрхүү төлсөн татвар нь  эдийн засаг болоод нийгмийн сайн сайханд зориулагдах учиртай. Цаашид манай улс хөдөлмөрлөж буй хэсэгт татварын дарамт үүсгэх биш далд эдийн засагтай хэсгийг ил болгож  татварыг өндөр тогтоох хэрэгцээ байгааг олон нийт хэлдэг. Гэхдээ эдийн засгийн суурь судалгаагаа сайн хийх хэрэгтэй гэдгийг ч мэргэжилтнүүд хэлж байна.

Эх сурвалж: “Зууны мэдээ” сонин

2022 ОНЫ ТАВДУГААР САРЫН 12. ПҮРЭВ ГАРАГ. № 95 (6827)

Монгол Улсын Ерөнхий сайд Г.Занданшатар ОХУ-ын ерөнхийлөгч В.В.Путинд бараалхлаа

МОНГОЛ УЛСЫН ЕРӨНХИЙ САЙД Г.ЗАНДАНШАТАР ОХУ-ЫН ЕРӨНХИЙЛӨГЧ В.В.ПУТИНД БАРААЛХЛАА

Өчигдөр 10 цаг 25 мин
Парламентын дарга буцаж, Амбан захирагчийн айлчлал эхэллээ

Төв талбайд төстэй хоёр далбаа намирч, сониуч зарим нь Шинэ Зеланд, Австрали

Өчигдөр 06 цаг 00 мин
Ахмад дайчин У.Доржпаламд Монгол Улсын баатар цол хүртээлээ

Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх Чөлөөлөх дайны ялалтын 80 жилийн ойг тохиолду

Өчигдөр 06 цаг 00 мин
Х.Наранхүү: “Энержи ресурс” ХХК-д олгосон лиценз компанийн хувь нийлүүлэгчдийн өмч гэдэгтэй Засгийн газар маргахгүй

Одоогоос 18 жилийн өмнө, 2007-2008 онд С.Баярын Засгийн газар Ухаахудагийн лицензийг Тав

Өчигдөр 06 цаг 00 мин
Тавантолгойд нүүрсний хулгайг “дахиулж” болзошгүй тогтоолын төсөл УИХ-д очжээ

Нэгэн цагт, нийтээрээ жигшин эгдүүцэж байсан нүүрсний хулгай мартагдаж, нүүрсний хулгайч

Өчигдөр 06 цаг 00 мин
Эх оронч монголчуудын түүхэн ялалт, тусгаар тогтнолын үнэ цэнийг мэдрүүлнэ

Чөлөөлөх дайны ялалтын 80 жилийн түүхт ойн өдөр Аривын ерөнхий газар, Үндэсний төв архи

Уржигдар 06 цаг 00 мин
Сургуулийн орчинд 13 цэгт электрон тамхи зарж байна

“…Монголд 100 хүүхэд тутмын 30 нь электрон тамхи татаж байна…”, “Vape татаж эхэлж ба

Уржигдар 06 цаг 00 мин
“Алтай трейдинг”, “Энержи ресурс” компаниудаас болж Ашигт малтмалын хуулийг 2006 онд шинэчилжээ

УИХ-аас Ашигт малтмалын тухай хуулийг 2006 онд шинэчлэн баталсан.

Уржигдар 06 цаг 00 мин
Дэлхийн хоёрдугаар дайны ялалтын 80 жилийн ойд зориулсан парад Бээжинд болов

Дэлхийн хоёрдугаар дайны ялалтын 80 жилийн ойд зориулсан парад Бээжинд болов

2025-09-03
“Бодь”-ийн барьсан төмөр замын хэргийг шалгах уу

Сүүлийн өдрүүдийн улс төртэй зэрэгцээд, “...Мөрдөх байгууллагууд “Бодь”-ийн барьса

2025-09-03