
Б.БАРС
Дундад зууны түүхэн эх сурвалжуудад Монголд XIII-XIV зуунд модон барын аргаар төрөл бүрийн ном хэвлэхээс гадна гадны судар бичгийг орчуулах олон зуун хүний бүрэлдэхүүнтэй хүрээлэн хүртэл үйл ажиллагаа явуулж байсан тухай мэдээлэл байдаг ч өнөө цаг хүртэл хадгалагдан үлдсэн ном судар туйлын цөөн билээ.
Харин Манжийн дарлалыг устган тусгаар тогтнолоо сэргээнгүүтээ ном барлах, хэвлэх явдалд ач холбогдол өгж байжээ. Богд хаант Монгол Улсын олноо өргөгдсөний анхны жил буюу 1911 оны аравдугаар сард үндэснийхээ хэлээр ном, хэвлэл гаргаж байх шийдвэр гарчээ. Ингээд, 102 жилийн тэртээ 1911 оны арванхоёрдугаар сарын 31-нд Гадаад явдлын яамны дэргэд хорголжин барын хэвлэх үйлдвэрийг нээж байсан аж.
Тус үйлдвэрт монгол бичгийн төмөр хэвийг хэвлэх машины хамт Орост захиалан хийлгүүлж авчирснаар улсын хэмжээний анхны хэвлэх үйлдвэр нээгдсэн түүхтэй. Энэ үйлдвэрт “Оюунтүлхүүр”, “Орчлон ертөнцийн байдал” зэрэг товхимол, “Нийслэл хүрээний сонин бичиг”, “Шинэ толь хэмээх бичиг” зэрэг сонин, монгол бичгийн цагаан толгойн номыг хэвлэж эхэлжээ.
Гэхдээ энэ үйлдвэрийг байгуулахаас арваад жилийн өмнө “Орос, Монголын хэвлэлийн хороо” нэртэй гар хэвлэлийн хэд хэдэн машинтай үйлдвэр ном, товхимол хэвлэж байсан гэдэг. Түүнчлэн Богд хаан чулуун бар аргаар ном хэвлэдэг Эрдэнэ Шанзодбын яамны гэх жижиг хэвлэх үйлдвэр үүсгэж байжээ.
Ардын хувьсгал ялсны дараа Богд хаант Монгол Улсын Гадаад явдлын яамны хэвлэх үйлдвэр, Эрдэнэ Шанзодбын яамны үйлдвэр, ЗХУ-аас авчирсан нүүдлийн хэвлэлийн газрыг нэгтгэн Монголын хэвлэлийн хороог үүсгэн байгуулсан юм. Чухам энэ хорооноос Ардын намын “Уриа“ сонинг эрхлэн гаргаж байжээ.