Б.ГАРЬД

Баяр наадам гэсээр Баялгийн сангийн тухай яриа үндсэндээ мартагдав. Цаашдаа ч, яригдаж хэрэгжих эсэх нь эргэлзээтэй болж эхлэв.

Өмнөх Засгийн газар энэ Баялгийн санг хэт их ярьж, хэтэрхий цөмөрсөн. Тэгээд огцорсон. Хамгийн сүүлд, Ухаахудагийг ярьсаар байгаад унасан.

Ер нь бол, наанадаж Ухаахудаг, цаашлаад Баялгийн сангийн тухай хамаагүй яривал юу болохыг засагт томилогдсон нөхдүүдэд хатуу анхааруулсан үйл явдал сар гаруйн өмнө болсон. Тэгэхээр энэ Засгийн газар өөртөө л “нүх ухах” гээгүй бол Баялгийн сангийн талаар бага ярих хэрэгтэй болчих шиг боллоо.

УИХ ч Ухаахудагтай холбоотой тогтоолын төслийг хүлээж авалгүй халгаж гүйгээд цаг их авсан. Тэгж тэгж УИХ-ын ажлын хэсгийг байгуулсан. Тэр ажлын хэсгийн гишүүдээс нь “…Ухаахудагийг ингэнэ, тэгнэ” гээд дуугарчих хүн ч ховордож буй бололтой. Тэгэх нь, ихээхэн улс төрийн зориг шаардсан ажил болох нь дог.

УИХ, Засгийн газар ингээд дуугүй байх зуурт Ухаахудаг болон бусад стратегийн ордуудаас Баялгийн санд төвлөрүүлэх эрх зүйг углуургаар нь үгүй болж мэдэхээр байна.

Улс төрийн хүрээнд яригдаж буйгаар, Тодорхой ордыг ордыг стратегийн ач холбогдол бүхий ашигт малтмалын ордод хамааруулах тухай УИХ-ын 2007 оны 27 дугаар тогтоолд өөрчлөлт, эсвэл тогтоол өөрөө агуулгын хувьд өөрчлөгдөх магадлалтай болжээ.

Та бүхэн санаж байгаа бол үе үе “…Стратегийн орд гэдэг ойлголт дэлхийд байхгүй” гэсэн контент гарч ирээд л пижигнэтэл сэвэгддэг. Энэ нь нөгөө талаас шууд л “…Баялгийн сан хэрэггүй” гэж уншигдана.

Монгол Улсын Ерөнхий сайд асан эрхэм “… Стратеги гэдэг ойлголтыг зөв ойлгомоор байгаа юм. “…Уул үзээгүй байж хормой шууна” гэдэг шиг уул уурхай гэхээр л маш том стратегийн асуудал ярьж байна гэж ойлгодог хандлага бий. Үнэн хэрэгтээ тийм биш л дээ. …Олон орон уул уурхайгаасаа орлого олж амьдардгаа стратеги гэж үзэхээ больчихсон. Уул уурхайн орлогоо их мөнгө өгдөг салбар гээд ойлгочихсон улс орон стратеги гэж харж, тэгж бодсоноосоо болж алдаа хийж эхэлдэг. Тэр орнуудын тоонд Монгол багтана. Монгол өөрийн стратегитай байж болно. Гэхдээ өөрөөсөө зардал мөнгө, тоног төхөөрөмж гаргаад олборлож хүчрэхгүй учраас бусадтай хамтарч таарна. Тэгэхээр бусдын стратегийг хүндлэх хэрэгтэй. Бид стратегитэй гээд гаднаас орж ирж буй хөрөнгө оруулагчийг үргээгээд хаагаад байна л даа. Манай улсыг сонирхож ирсэн хөрөнгө оруулагч ч өөрийн гэсэн стратегитай. Стратегиа эвцэлдүүлэх учиртай. Миний стратеги гадны хөрөнгө оруулагчийнхтай эвцэлдэхгүй л юм бол бид хэзээ ч хамтарч ажиллаж чадахгүй. Тийм учраас стратегийн гэж хэтрүүлэн ойлгодог байдлаасаа татгалзвал зүгээр санагддаг. Монголд стратегийн түүхий эд байхгүй. Стратегийн түүхий эд гэж голчлон цэрэг, дайны зориулалттай зайлшгүй нөөцлөх түүхий эдийг нэрлэж ирсэн байдаг. …Зах зээл дээр нийлүүлэлт нь хэзээ ч тасалдаж мэдэх түүхий эдийг эрэлт ихтэй буюу критикал түүхий эд гэдэг юм. Стратегийн түүхий эд мэдээж эрэлт ихтэй критикал түүхий эд гэдэгт хамаарна. …Үнэн хэрэгтээ дэлхийд стратегийн орд гэсэн ойлголт байдаггүй. Түрүүн хэлсэнчлэн стратегийн түүхий эд л гэж бий” гэж нийтлэл бичиж олон нийтэд хүргэж байв.

Уул уурхайн дэд сайд асан, одоогийн УИХ-ын гишүүн эрхэм ч “…Засгийн газар стратегийн ач холбогдол бүхий ордоос төрийн эзэмшлийн хувь хэмжээг тогтоох хэлэлцээрийг компаниудтай хийж эхлээд явж байна. Гэтэл стратегийн орд гэдэг нэр томъёо зөвхөн манай улсад л байна. Өөрөөр хэлбэл, стратегийн ашигт малтмал гэдэг зүйлийг улс орнууд батлаад түүнийгээ дэмждэг. Товчхондоо, тухайн улсын эдийн засагт ийм ийм ашигт малтмалын борлуулалт, олборлолт, үйлдвэрлэл хэрэгтэй байна гэж үзээд түүнийг нээж илрүүлэхийн тулд бодлогоо боловсруулж, аж ахуйн нэгжүүддээ хөнгөлөлт үзүүлдэг.

Ингэж аж ахуйн нэгжүүдийг дэмжиж явах ёстой бодлогыг 2006 онд манай хууль тогтоогч нар Ашигт малтмалын тухай хуульд тусгаж өгөхдөө “стратегийн ашигт малтмалын орд” гэдэг ерөнхий агуулгаар нь биччихсэн. Энэ нь өөрөө сөрөг үр дагавруудыг бий болгоод байгаа юм” гэж хэвлэлд ярьсан.

Ерөнхийдөө, дээрх хардлага гэх үү, зарим эх сурвалжийн мэдээлэл бодитоор хэрэгжих суурь нь ингээд тавигдчихсан. Тиймээс, Ухаахудагийг “Энержи ресурс”-т үлдээж, Баялгийн санг ярихаа түр хойш тавих нь зөв бололтой.

Эх сурвалж: “Зууны мэдээ” сонин

2025 ОНЫ ДОЛООДУГААР САРЫН 22. МЯГМАР ГАРАГ. № 132 (7629)