Монголчууд ЗХУ-ын оролцоотойгоор Анхдугаар Үндсэн хуулиа баталж, Бүгд найрамдах засаглалыг тунхагласан

2021-11-26
Нийтэлсэн: Админ
 2 мин унших

С.УЯНГА

“Зууны мэдээ” сонин салбар салбарын тэргүүлэгчид, шинийг санаачлагчдыг “Leaderships forum” буландаа урьж, Монгол Улсын хөгжлийн гарц, боломжийн талаар ярилцаж, тэдний сонирхолтой шийдэл, санаануудыг уншигчдадаа хүргэдэг билээ. Энэ удаа Улс тунхагласан өдрийг угтаж ШУА-ийн Түүх, угсаатны зүйн хүрээлэнгийн Ойрхи түүхийн салбарын эрхлэгч Ч.Батдоржийг урьсан юм. Тэрбээр өнөөдөр тохиож буй Улс тунхагласан өдрийн ач холбогдлыг “Зууны мэдээ” сонинд ярихдаа “Мөн Ардын Засгийн газраас Магсар Хурцаар тэргүүлүүлсэн Үндсэн хууль боловсруулах комисс гэж байгуулагдсан. Тухайн үеийн улс төрийн нөхцөл байдлаас болж комиссын үйл ажиллагаа төдийлөн урагшилж чадаагүй гэдэг. 1921 оны Монголын хувьсгалд гол тусламжийг тухайн үеийн ЗХУ үзүүлсэн юм. Тэд хувьсгалын дараа Монголд өөрсдийн нөлөөг тогтоох, нөлөөнд  байлгахын тулд ЗХУ-ын бүрэн эрхт төлөөлөгч, Коминтерны төлөөлөгч гэсэн хоёр хүнийг суулгах болсон. Монголчуудын боловсруулсан Үндсэн хуулийн төсөл удаашралтай, бас зөрчилтэй байсан учир, ЗХУ-аас ирсэн төлөөлөгчид Монгол Улсын Үндсэн хуулийг түргэвчлэн батлуулах арга хэмжээ авсан байдаг. Тухайн үед, Богд хаан амьд сэрүүн байхад нь түүнийг хаан ширээнээс нь шууд буулгаж, Бүгд Найрамдах Засагт шилжих нь ард олны эсэргүүцэлтэй тулгарах эрсдэлтэй гэж үзсэн байх. Тийм учраас нас барсных нь дараа Үндсэн хууль боловсруулах комиссыг дахин байгуулж, шуурхайлсан байдаг. Энэ комиссыг Б.Цэрэндорж толгойлж байсан ч ЗХУ-аас ирсэн хууль, цаазын мэргэжилтэн өндөр үүрэг оролцоотой байжээ. Монгол Улсын засаглалын хэлбэрийг шийдвэрлэх нь монголчуудын хүсэл сонирхол ч гэсэн ЗХУ-ын оролцоотойгоор Анхдугаар Үндсэн хуулиа баталж, Бүгд Найрамдах засаглалыг тунхагласан юм.

Анхдугаар үндсэн хуулиас Улсын анхдугаар Их хурлаар хэлэлцэн баталсан билээ.   Улсын анхдугаар Их Хурал 1924 оны есдүгээр сарын 8-нд Нийслэл хүрээнд эхэлж,  халхын дөрвөн аймаг, Дөрвөдийн хоёр аймаг, Алтай ба Хөвсгөлийн Урианхай хошууд, Дарьганга, Ховдын тариачин хошуу болон ардын цэргийн ангиудаас нийт 90 хүн Их Хуралд төлөөлөгчөөр сонгогдсоноос 77 нь оролцжээ. Анхдугаар Их Хурлаар олон чухал асуудал хэлэлцэж шийдвэрлэсний дотор анхдугаар Үндсэн хуулийг 1924 оны арваннэгдүгээр сарын 26-ны өдөр санал нэгтэй баталжээ. Үндсэн хуулийн зарим зүйл заалтыг ЗХУ-аас шууд орчуулан авсан гэж судлаачид үздэг. Хэдийгээр бусдын оролцоотой энэ Үндсэн хуулийг баталсан ч сайн талыг нь бид хэлж байх ёстой. Монгол Улс Азидаа Туркийн дараа анх удаа Үндсэн хуулиа баталсан. Мөн эмэгтэйчүүд, эрчүүдийн тэгш эрхийг анх удаа хуулиар хүлээн зөвшөөрсөн.

Энэ Үндсэн хуулийн хэрэгжилттэй холбоотой нэгэн зүйлийг дурдвал, Ямагт ашгийг эрмэлзэж бусдыг зарж мөлжин амьдрагсад буюу мөнгө хүүлэгчид, хуучны язгууртан ноёд, хутагт хувилгаад, солиорсон ба ухаан эвдэрсэн хүмүүсийн сонгуулийн эрхийг хасах заалт орсон байдаг. Энэ заалт нь тухайн үед төдий л хэрэгжиж байгаагүй нь түүхийн баримтаас харагддаг. 1925 оноос эхлэн аймаг, хошуу бүрт сонгуулийн эрхээ хасуулсан хүмүүсийн бүртгэл гэж байдаг. Энэ бүртгэл дээр дурдсан хүмүүсээс гол төлөв солиорсон, ухаан эвдэрсэн хүмүүс их байгаа нь сонирхолтой байсан” гэлээ.

Эх сурвалж: www.polit.mn

 

Фото: Төрийн ордон /2024.03.29/

Фото: Төрийн ордон /2024.03.29/

4 цаг 0 мин
"Хот, хөдөөгийн сэргэлт"-ийн талаар хийсэн ажлаа тайлагналаа

"Хот, хөдөөгийн сэргэлт"-ийн талаар хийсэн ажлаа тайлагналаа

4 цаг 24 мин
“Хөх толботон” аялал жуучлалын шинэ маршрут нээх санаачилгыг Ерөнхий сайд дэвшүүллээ

“Хөх толботон” аялал жуучлалын шинэ маршрут нээх санаачилгыг Ерөнхий сайд дэвшүүллээ

4 цаг 24 мин
БНСУ-аас Монголд суух элчин сайдаар Чой Жин Воныг томилжээ

БНСУ-аас Монголд суух элчин сайдаар Чой Жин Воныг томилжээ

4 цаг 25 мин
Эрүүл мэндийн салбарын удирдах ажилтнууд зөвлөлдлөө

Эрүүл мэндийн салбарын удирдах ажилтнууд зөвлөлдлөө

5 цаг 36 мин
Б.Энх-Амгалан: Хүний эрхийн зөрчлийг цэц шийдвэрлэх нь зөв

Б.Энх-Амгалан: Хүний эрхийн зөрчлийг цэц шийдвэрлэх нь зөв

6 цаг 11 мин
АН-ын бүлэг: Цэцийн хуулийн төслийн хэлэлцүүлэгт оролцохгүй

АН-ын бүлэг: Цэцийн хуулийн хэлэлцүүлэгт оролцохгүй

6 цаг 33 мин
О.Цогтгэрэл: Гурван сурагч тутмын нэг нь монгол хэлээрээ уншаад ойлгохгүй байна

О.Цогтгэрэл: Гурван сурагч тутмын нэг нь монгол хэлээрээ уншаад ойлгохгүй байна

6 цаг 54 мин
ХНХЯ: Асрамжийн төвд байдаг хүүхдүүдийн эцэг эхэд хүүхдийн мөнгө олгохгүй

ХНХЯ: Асрамжийн төвд байдаг хүүхдүүдийн эцэг эхэд хүүхдийн мөнгө олгохгү

7 цаг 11 мин
Малын хорогдол 5.9 саяд хүрлээ

Малын хорогдол 5.9 саяд хүрлээ

7 цаг 26 мин