Нобель-2021:Физикийн салбарын шилдгээр АНУ, Герман, Италийн эрдэмтэд тодорлоо

2021-10-06
Нийтэлсэн: Админ
 2 мин унших

Б.ДОЛЖИНЖАВ

Дэлхийн шинжлэх ухааны салбарын шилдгүүдийг тодруулдаг Нобель-2021 арга хэмжээ үргэлжилж байна.  Энэ жилийн физикийн салбарын шагналыг 60 жилийн турш  уур амьсгалын өөрчлөлтийг урьдчилан таамаглаж, физикийн системийг олон төрлөөр задлан шинжилсэн гурван эрдэмтэн хүртлээ.

 Шведийн Хатан хааны шинжлэх ухааны академиас “Дэлхийн уур амьсгалыг физикийн аргаар судлан, дэлхийн дулаарлаас найдвартай урьдчилан таамагласан АНУ-ын Япон гаралтай эрдэмтэн 90 настай Сюкүро Манабэ, Германы эрдэмтэн 89 настай Клаус Хасселманн нарыг хүндэтгэхгүй байхын аргагүй. Мөн Италийн физикч 73 настай Жоржио Паризи атомоос гарагийн хэмжээс хүртэлх физикийн системийн эмх замбараагүй байдал, хэлбэлзлийн харилцан үйлчлэлийг олж илрүүлсэн тул физикийн салбарын Нобелийн шагналыг олголоо” гэж мэдэгджээ. Дээрх хоёр эрдэмтэн Манабе, Хассалманн нар 1960-1970-аад онд буюу уур амьсгалын өөрчлөлтөд хүний үйл ажиллагаа нөлөөлж эхэлснийг анхлан сануулсан юм.

 Тодруулбал, Манабе нь агаар мандлын нүүрсхүчлийн давхар ислийн хэмжээ нэмэгдсэн нь дэлхийн агаарын температурын өсөлтөд хэрхэн нөлөөлснийг 1960- онд судалгаагаар харуулсан юм. Ингэснээр тэрбээр цаг  уурын салбарын өнөөгийн үндэс суурийг тавьсан хэмээн Шведийн Хатан хааны шинжлэх ухааны академи онцолжээ. Үүнээс арав гаруй жилийн дараа Германы эрдэмтэн Хассалманн уур амьсгал болон цаг уурыг холбосон загварчлал зохион бүтээсэн юм.Нобелийн хорооны дарга Торс Ханс Ханссон “Энэ бол физийн салбарын шагнал. Уур амьсгалын загварчлалыг физикийн онолд үндэслэн гаргасанд олгож байгаа шагнал юм” гэж ярьжээ.

“Энэ бол математик, биологи, тархи судлал гэсэн олон салбарт хамааралтай нээлт юм”

Харин Италийн физикч Паризийн нээлтийн тухай “Ромын Сапиенза их сургуулийн профессор Парис нь олон янзын бүрэн цогц үзэгдлүүдийг дүрслэх, ойлгох боломжийг олгосон. Энэ бол ганц физийн салбар биш математик, биологи, тархи судлал гэсэн олон салбарт хамааралтай нээлт юм” гэж мэдэгдэв.Харин эрдэмтэн Паризи “Ирээдүй хойч үеийнхнийхээ төлөө бид маш хурдан үйлдэл хийж, хурдацтай замаар шургуу, даацтай хөдлөх шаардлагатай” гэж ярьжээ.

Шинжлэх ухааны мэдээллийн Клариватегийн хүрээлэнгийн ахлах судлаач Давид Пендлебури “Дээрх эрдэмтэд хамтдаа дэлхийн уур амьсгалын үндэс суурийг тавьж, үүнд хүн төрөлхтөн хэрхэн нөлөөлдгийг нээн илрүүлсэн. Мөн эмх замбараагүй үйл явцын онолд хувьсгал хийсэн” гэж ярьжээ.Гурван эрдэмтэн 10 сая Швед крон буюу 1.1 сая ам долларын шагнал хүртэнэ. Өнгөрсөн оны физикийн шагналыг Их Британи, Герман, АНУ-ын эрдэмтэд хар нүхний нээлтээрээ хүртэж байв.

Даваа гарагт 2021 оны анагаах ухааны салбарын Нобелийн шагналтнууд тодорсон бол өнөөдөр химийн салбарын шагналтнуудын нэрсийг зарлана. Харин пүрэв гарагт утга зохиол, баасан гарагт энх тайвны шагналтнууд тодорч, даваа гарагт эдийн засгийн салбарын шагналын эзэд тодорсноор энэ жилийн Нобелийн долоо хоног өндөрлөнө.

Эх сурвалж:CNN

 

Дуучин Б.Баяндалай “Өөдрөг” цомгийн баярын тоглолтоо хийнэ

Нийтийн дууны урлагт өөрийн өвөрмөц өнгө төрх, сонсогчдын сэтгэл хоногшсон бүтээлээрээ танигдса

43 мин
Ч.Алтантуяа: Бид газар нутгийнхаа бүрэн бүтэн байдлыг алдахад хүрээд байна

УИХ-ын гишүүн Г.Дамдинням, Б.Жавхлан нарын шууд оролцоотойгоо

54 мин
“AAU Volleyball 2026”-ийн Монгол дахь сонгон шалгаруулалтын бүртгэл эхэллээ

АНУ дахь “Монгол Авьяас Академи”-аас эх орондоо “AAU Volleyball 2026”-ийн сонгон шалгаруулалты

54 мин
Голомт банк WaterEquity-тай хамтын ажиллагаагаа өргөжүүлж байна

Монгол Улсын Засгийн газрын хэрэгжүүлэгч агентлаг “Усны газар”-ын 2025 оны “Усны элч” банк

4 цаг 9 мин
Н.Учрал: Олон жил ярьсан гадаадын хөрөнгө оруулалтын тухай хуулийг ямар нэг улс төржилтгүй урагшлуулах хэрэгтэй

УИХ-ын намрын чуулган даваа гарагт нээлтээ хийж Засгийн газраас өргөн барьсан ирэх оны Төсвийн тухай хуулийг

10 цаг 58 мин
Улс төр, хууль хяналтынхны “акц”-ууд давхцаад байгаа нь тохиолдол уу?

Эрх баригч МАН-ын даргын “сунгаа” явж байна. Урьд урьдынхаас өөрөөр, ширүүн өрнөж бай

10 цаг 58 мин
М.Энхцэцэг: Асуудлыг шийдэхийн тулд хамгийн түрүүнд хууль эрх зүйн орчныг шинэчлэх зайлшгүй шаардлагатай

Эрчим хүчний тухай, Сэргээгдэх эрчим хүчний тухай, Эрчим хүчний хэмнэлтийн тухай

10 цаг 58 мин
БРИКС-ийн түншлэл: Эдийн засгийн шинэ боломжууд

Монгол Улс, БРИКС-ийн түншлэл: эдийн засгийн

Өчигдөр 06 цаг 55 мин
Б.Жавхлан: Тэтгэврийн зургаан хувийн нэмэгдлийг өөрчлөх боломжгүй, хайчин дунд байна

Сангийн сайд Б.Жавхлан төсөвтэй холбоотой цаг үеийн зарим асуудлаар хэвлэлийнхэнд мэдээлэл өглөө.

Өчигдөр 06 цаг 00 мин
Ерөнхийлөгчийн хоригийг дэмжлээ

Улсын Их Хурлын Төсвийн байнгын хорооны энэ намрын эхний хуралдаан өч

Өчигдөр 06 цаг 00 мин