Нобель-2021:Физикийн салбарын шилдгээр АНУ, Герман, Италийн эрдэмтэд тодорлоо

2021-10-06
Нийтэлсэн: Админ
 2 мин унших

Б.ДОЛЖИНЖАВ

Дэлхийн шинжлэх ухааны салбарын шилдгүүдийг тодруулдаг Нобель-2021 арга хэмжээ үргэлжилж байна.  Энэ жилийн физикийн салбарын шагналыг 60 жилийн турш  уур амьсгалын өөрчлөлтийг урьдчилан таамаглаж, физикийн системийг олон төрлөөр задлан шинжилсэн гурван эрдэмтэн хүртлээ.

 Шведийн Хатан хааны шинжлэх ухааны академиас “Дэлхийн уур амьсгалыг физикийн аргаар судлан, дэлхийн дулаарлаас найдвартай урьдчилан таамагласан АНУ-ын Япон гаралтай эрдэмтэн 90 настай Сюкүро Манабэ, Германы эрдэмтэн 89 настай Клаус Хасселманн нарыг хүндэтгэхгүй байхын аргагүй. Мөн Италийн физикч 73 настай Жоржио Паризи атомоос гарагийн хэмжээс хүртэлх физикийн системийн эмх замбараагүй байдал, хэлбэлзлийн харилцан үйлчлэлийг олж илрүүлсэн тул физикийн салбарын Нобелийн шагналыг олголоо” гэж мэдэгджээ. Дээрх хоёр эрдэмтэн Манабе, Хассалманн нар 1960-1970-аад онд буюу уур амьсгалын өөрчлөлтөд хүний үйл ажиллагаа нөлөөлж эхэлснийг анхлан сануулсан юм.

 Тодруулбал, Манабе нь агаар мандлын нүүрсхүчлийн давхар ислийн хэмжээ нэмэгдсэн нь дэлхийн агаарын температурын өсөлтөд хэрхэн нөлөөлснийг 1960- онд судалгаагаар харуулсан юм. Ингэснээр тэрбээр цаг  уурын салбарын өнөөгийн үндэс суурийг тавьсан хэмээн Шведийн Хатан хааны шинжлэх ухааны академи онцолжээ. Үүнээс арав гаруй жилийн дараа Германы эрдэмтэн Хассалманн уур амьсгал болон цаг уурыг холбосон загварчлал зохион бүтээсэн юм.Нобелийн хорооны дарга Торс Ханс Ханссон “Энэ бол физийн салбарын шагнал. Уур амьсгалын загварчлалыг физикийн онолд үндэслэн гаргасанд олгож байгаа шагнал юм” гэж ярьжээ.

“Энэ бол математик, биологи, тархи судлал гэсэн олон салбарт хамааралтай нээлт юм”

Харин Италийн физикч Паризийн нээлтийн тухай “Ромын Сапиенза их сургуулийн профессор Парис нь олон янзын бүрэн цогц үзэгдлүүдийг дүрслэх, ойлгох боломжийг олгосон. Энэ бол ганц физийн салбар биш математик, биологи, тархи судлал гэсэн олон салбарт хамааралтай нээлт юм” гэж мэдэгдэв.Харин эрдэмтэн Паризи “Ирээдүй хойч үеийнхнийхээ төлөө бид маш хурдан үйлдэл хийж, хурдацтай замаар шургуу, даацтай хөдлөх шаардлагатай” гэж ярьжээ.

Шинжлэх ухааны мэдээллийн Клариватегийн хүрээлэнгийн ахлах судлаач Давид Пендлебури “Дээрх эрдэмтэд хамтдаа дэлхийн уур амьсгалын үндэс суурийг тавьж, үүнд хүн төрөлхтөн хэрхэн нөлөөлдгийг нээн илрүүлсэн. Мөн эмх замбараагүй үйл явцын онолд хувьсгал хийсэн” гэж ярьжээ.Гурван эрдэмтэн 10 сая Швед крон буюу 1.1 сая ам долларын шагнал хүртэнэ. Өнгөрсөн оны физикийн шагналыг Их Британи, Герман, АНУ-ын эрдэмтэд хар нүхний нээлтээрээ хүртэж байв.

Даваа гарагт 2021 оны анагаах ухааны салбарын Нобелийн шагналтнууд тодорсон бол өнөөдөр химийн салбарын шагналтнуудын нэрсийг зарлана. Харин пүрэв гарагт утга зохиол, баасан гарагт энх тайвны шагналтнууд тодорч, даваа гарагт эдийн засгийн салбарын шагналын эзэд тодорсноор энэ жилийн Нобелийн долоо хоног өндөрлөнө.

Эх сурвалж:CNN

 

"Сибирийн хүч-2" хийн хоолой барих төсөл ОХУ-аас илүү БНХАУ-д "ихээхэн давуу талтай"

ОХУ болон БНХАУ Оросын байгалийн хийг Монгол Улсын газар нутгаар Хятадын хойд нутаг руу нийлүүлэх 30 жилийн гэрээ байгу

2 цаг 18 мин
Казахстаны хөгжил аз байгаагүй

Өргөн уудам Евразийн зүрхэнд зах хязгааргүй мэт өргөн уудам талд эртний нүүдэлчдийн морин

2 цаг 18 мин
О.Саранчулуун: Нийгмийн эрүүл мэндийн асуудлыг шийдэх ажлын хэсэг байгуулна

Нийгмийн эрүүл мэнд бол улс орны аюулгүй байдалтай холбоотой чухал асуудал. Учир нь нийгмийн эрүүл

2 цаг 18 мин
Казахстанд 13 тонн кокаин хураан авч рекорд тогтоосон байна

Казахстаны аюулгүй байдлын албаны тусгай ажиллагаа тус улсын түүхэн

15 цаг 14 мин
Орос-Казахстан-Хятадын хийн хоолой: Хэлэлцээ үргэлжилж байна

Оросоос Казахстанаар дамжин Хятад руу шинэ хийн хоолой тавих яриа хэлэлцээ үргэл

15 цаг 15 мин
“Тогоруун цуваа” Расул Гамзатовын нэрийн хуудас болсон бүтээлийн нэг

Авар-Зөвлөлтийн яруу найрагч, зохиолч, нийтлэлч, Зөвлөлт ба Оросын нийгэм, улс төрийн зүтгэлтэн, орчуулагч

18 цаг 28 мин
Н.Энхбаяр: Нууц гэрээгээр тонн тутамд 40 доллар алдаж байна

Монгол Улсын гурав дахь Ерөнхийлөгч Н.Энхбаяр өнгөрсөн баасан гарагт “ТВ9” тел

Өчигдөр 06 цаг 00 мин
Ж.Оджаргал: Тавантолгойн төсөлд 8.2 тэрбум төгрөг зарцуулсан

Тавантолгойн Ухаахудаг “Энержи ресурс”-ийн өмч үү, эсвэл нийтийнх үү гэдэг асуулт албан ёсоор

Өчигдөр 06 цаг 00 мин
АН-ынхан шинэ бүтэцдээ бэлдэж фракцууд нь шинээр бүрдээд эхэллээ

АН-ынхан 2025 оны наймдугаар сарын 31-нд хуралдаж О.Цогтгэрэлийг намын даргаар сонгосон. Тэ

Өчигдөр 06 цаг 00 мин
"Байгалийн хийн хоолойг Монголоор дамжуулахыг баталгаажуулсан нь чухал ач холбогдолтой"

Уулсын оройгоор манан будантаж, үзэсгэлэнт байгаль, хязгаар нь үл мэдэгдэгдэх да

Уржигдар 06 цаг 00 мин