Уул уурхайн бүтээгдэхүүнийг биржээр дамжуулан үнэ хүргэнэ

2021-09-29
Нийтэлсэн: Админ
 4 мин унших

Ц.МЯГМАРБАЯР 

УИХ-ын намрын чуулганы эхэнд өргөн барих чухал хууль бол Уул уурхайн бирж байгуулах хуулийн төсөл. Төслийг УУХҮЯ боловсруулж дуусаад Засгийн газрын хуралдаанд өргөн барьж хэлэлцэхэд бэлэн болжээ. Дэлхийн зах зээлд зэс, нүүрс үнэд ороод байгаа энэ цаг үед манайх энэ онд экспортод гаргах 16 орчим сая тонн нүүрснийхээ дөнгөж  тал орчим хувийг гаргаад байна. Өнөөдрийн байдлаар Цагаан хад дахь гаалийн хяналтын 29 бүсэд энэ оны эхний найман сарын байдлаар гурван уурхайн 8.6 сая тонн нүүрс хуримтлагдсан нь нүүрсний чанар муудах, байгаль орчин бохирдох, нүүрсний жингийн хорогдол үүсэх зэрэг хүндрэл үүссэн. Хэдийгээр  Засгийн газраас төр, хувийн хэвшлийн түншлэлээр Гашуунсухайт хилийн боомтод чингэлэгт тээврийн терминалыг саяхан  ашиглалтад оруулсан ч хуримтлагдсан нүүрсээ он дуустал гаргахаар болж байгаа юм. Гэхдээ  энэ хуримтлагдсан нүүрснээс АМНАТ-ын татварыг урьдчилан авсан учраас одоогоор төсөвт нэмж орж ирэх орлого үгүй. Үүнээс 3.5 тэрбум тонн нүүрсний 60 хувийг Гашуунсухайтаар 20 хувийг нь Шивээ хүрэн боомтоор гаргах аж. Хэрэв манайх Уул уурхайн биржтэй байсан бол  АМНАТ-ын татвараас гадна дэлхийн зах зээлийн үнээр зэс, нүүрсээ  борлуулах боломжтой байсан.  Одоогоор уурхайн амнаас нүүрсээ борлуулж буй учир тонн тутмыг нь 80-150 орчим ам.доллараар, зэсээ 6.100 ам.доллараар борлуулж байна. Гэтэл дэлхийн зах зээлд тонн нүүрс 300 ам.доллар, зэсийнх 9-10 мянга орчим ам.доллар байна. Уул уурхайн биржгүйгээс ашигт малтмалын түүхий эдийн үнийн өсөлтийн тааламжтай циклийг ашиглах боломжоо манайх алдсаар буй. Өөрөөр хэлбэл, Монгол Улс олборлогч орон болжээ. Зүй нь олборлоод тээврийн үнээ шингээгээд экспортлох учиртай. Ингэснээр дэлхийн зах зээлийн үнээр хар алт болох нүүрсээ үнэ хүргэх юм. 

Далд эдийн засгийн ил болгох бирж байгуулах асуудал 2013 онос эхтэй

Боловсруулах үйлдвэрийн бүтээгдэхүүнийг  үнэ хүргэх төсөл нь Уул уурхайн бирж байгуулах цогц бодлоготой уялдаж хэрэгжинэ. Өөрөөр хэлбэл, уул уурхайгаас хамааралтай эдийн засагтай манай улсын хувьд экспортын орлогоо нэмэгдүүлэхэд  нэг цонхны бодлого бүхий Уул уурхайн бирж чухал ач холбогдолтой юм. Олон жил ярьсан энэ биржийг байгуулснаар үнэгүй шахам гадагш урсаж байгаа ашигт малтмалын бүтээгдэхүүнд нэмүү өртөг шингээх том боломж бүрдэх юм гэдгийг мэргэжилтнүүд илэрхийлсээр. 2014 онд төрөөс Эрдэс баялгийн салбарыг дэмжих бодлогын баримт бичигт экспортыг нэгдсэн бодлогоор зохицуулах зорилгоор Эрдэс баялгийн биржийг байгуулах тухай тусгасан. 2013 оноос ярьж байгаа энэ биржийг байгуулах цаг үе тулгарч байгааг төр засаг анхааралдаа ийнхүү авч байгаа юм.  Гэхдээ зарим судлаачид одоохондоо ийм бирж байгуулах цаг үе нь биш гэсэн байр суурьтай байгаа юм. Тэгвэл Засгийн газар 100 төсөл арга хэмжээндээ Уул уурхайн биржийг байгуулахаар тусгаад байна. Энэ ажлыг хурдасгах үүднээс  Эрдэс баялгийн  тухай хуулийн төсөл, үзэл баримтлалыг боловсруулах ажлыг  Уул уурхайн хүнд үйлдвэрийн яаманд үүрэг болгосон. Үүргийн дагуу хуулийн төслийг богино хугацаанд  боловсруулж  хэлэлцүүлэг зохион байгуулсан юм. Энэ үеэр Уул уурхай, хүнд үйлдвэрийн сайд Г.Ёндон хэлэхдээ  “Хуулийн төсөл батлагдсанаар уул уурхайн бүтээгдэхүүний арилжааг шударга, нээлттэй, ил тод зохион байгуулж, зах зээлийн бодит үнэ тогтоох боломжийг хангаснаар уул уурхайн салбарт хөрөнгө оруулах сонирхлыг нэмэгдүүлэх, улс орны эдийн засгийн өсөлтөд энэ салбарын оруулах хувь нэмрийг улам өргөжүүлэх боломж нээгдэнэ. Ингэснээр татварын суурь тэлж, уул уурхайг дагасан дэд бүтэц, бусад салбарын хөгжлийг давхар тэлэх ач холбогдолтой” гэсэн юм. Нөгөөтэйгүүр, татвар зохистой байх зарчмын дагуу ашигт малтмалын нөөц ашигласны төлбөрийг жишиг үнээс илүүтэйгээр зах зээл дээр борлуулж буй бодит үнээс тооцож татвар ногдуулах боломжийг бий болгох нь уул уурхайн компаниудын үйл ажиллагаанд ихээхэн дэмжлэг болно гэдгийг онцолсон.

Бирж нь төрийн өмчит компани хэлбэрээр үйл ажиллагаа явуулна

 Монгол Улсын Уул уурхайн бүтээгдэхүүний бирж нь Уул уурхайн бүтээгдэхүүнийг Америкийн Нэгдсэн улсын Чикакогийн биржийн жишгээр бэлэн бүтээгдэхүүний болон форвард гэрээ, хэлцэл арилжаа хийж туршлагатай болсны дараагаар фьючерсын худалдааг хийхээр зорьж буй бөгөөд фьючерсийн худалдаа нь зах зээл дээрх эрсдлийг бууруулах нөхцөл болох боломжтой юм. Мөн БНХАУ-ын Шанхайн металлын фьючерсийн биржийн эрх зүйн орчныг судлан, биржийн хөрвөх чадварыг нэмэгдүүлэх, зуучлагчдын эрх зүйн зохицуулалтыг боловсронгуй болгож брокерийн харилцааг боловсронгуй болгох хүрээнд биржийн сайн туршлагыг судалж хэрэгжүүлэх боломжтой гэж үзэж байна. Эдгээр нөхцөл шаардлагын хүрээнд Монгол Улсын Үндсэн хуульд заагдсан төрийн нийтийн өмч болох газрын доорх баялгаас хүртэх үр өгөөжийг үндэсний баялгийн санд төвлөрүүлж, одоо ба ирээдүй үеийн иргэн бүрд тэгш, шударга хүртээх зорилгоор уул уурхайн бүтээгдэхүүний үнэлгээг олон улсын зах зээлийн жишиг үнээр үнэлэн, түүнээс хүртэх үр ашгийг нэмэгдүүлж, борлуулалт, орлогод хяналт тавих зорилгоор уул уурхайн бүтээгдэхүүний биржийн тухай хуулийн төслийг боловсруулах зайлшгүй шаардлага бий болж буйг Хуулийн төсөл боловсруулсан ажлын хэсгийнхэн үзжээ. Энэхүү бирж нь төрийн өмчит компани хэлбэрээр үйл ажиллагаа явуулах юм байна. 

Эх сурвалж: "Зууны мэдээ" сонин 2021.9.29 ЛХАГВА № 191 (6668)

nursee
birj gedeg chin busdiin huchiig shulah gesen ug mun uu? huch hulsuu ursgaj bii bolgoson buteegdehuuniig birj nertei belen bird danjaaduud zarj dundaas n buun buunuur zavshihiig heleed bgaa ym uudaa .
“MiningWeek & MinePro” арга хэмжээнд Голомт банк 2 дахь жилдээ хамтран ажиллаж байна

Монголын эрдэс баялгийн салбарын хамгийн том, өргөн цар хүрээтэй хамтын ажиллагааны платформ “Mi

Өчигдөр 18 цаг 12 мин
Г.Занданшатар: Уул уурхайн үр ашгийг зөвхөн өнөөдөрт бус ирээдүйн хөгжилд зориулах ёстой

Манай улс хөрөнгө оруулалтыг нэмэгдүүлэх, хариуцлагатай уул уурхайг хөгжүүлэх “Уу

Өчигдөр 06 цаг 00 мин
МАН-ын Удирдах зөвлөл хэзээ хуралдах вэ?

АН шинэ даргаа сонгосон. МАН бас шинэ даргаа сонгохоор болсон. Тус намын Удирдах зөвлөл, да

Өчигдөр 06 цаг 00 мин
Хөгжлийн банкны хэргийг “гол гэрч”-гүйгээр шүүгээд байгаа юу?

Шүүх байгууллага Хөгжлийн банкны хэргийг 2023 оноос эхэлж шүүн хэлэлц

Өчигдөр 06 цаг 00 мин
Монгол Улсын Ерөнхий сайд асан Л.Оюун-Эрдэнэ, УИХ-ын дарга Д.Амарбаясгалан нар болон Засгийн газар,  УИХ-ын гишүүдээс асуух АСУУЛТ

Монгол Улсын Үндсэн хуулийн Хорин гуравдугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт “Улсын Их Хурлын гишүүн

Өчигдөр 06 цаг 00 мин
Ж.Бат-Эрдэнэ: Ерөнхий сайд намын дарга байх, намын  дарга Ерөнхий сайд байх нь еэвэнгийн хоёр тал

-УИХ дахь МАН-ын Бүлгийн дарга Ж.Бат-Эрдэнэтэй цаг үеийн асуудлаар ярилцлаа.

Уржигдар 06 цаг 00 мин
Гашуунсухайт-Ганцмодны хил холболтын гэрээтэй холбоотойгоор зургаан улстөрчийг шалгаад эхэлсэн үү?

Сүүлийн үед “…Гашуунсухайт-Ганцмодны хил холболтын гэрээ Монголд ашиггүй, алдаатай болсон

Уржигдар 06 цаг 00 мин
Х.Тэмүүжиний ойрын хүмүүсийг баривчилжээ

“…УИХ-ын нэр бүхий зарим гишүүнд хэрэг үүсгэж, Улсын ерөнхий прокурор на

Уржигдар 06 цаг 00 мин
“…Оросууд Эрдэнэтийн 49 хувийг буцааж авч байгаа гэнэ” гэж байгаад “эзэн”-д нь буцаахаар тохирчээ

“Эрдэнэт үйлдвэр”-ийн 49 хувийг “Монголын зэс корпорац” компани Оросын талаа

Уржигдар 06 цаг 00 мин
Түүхэнд ном нь хамгийн их эрэлттэй зохиолчийн нэг Лев Николаевич Толстой

Лев Николаевич Толстой өнөөгийн ОХУ-ын Тула мужийн Ясная Поляна хэмээх газар үе залг

2025-09-10