“Ардчилсан орны Үндсэн хуульд байдаг зохицуулалтууд манайд байхгүй байна”

2024-11-26
Нийтэлсэн: Админ
 3 мин унших

Монгол Улсын гурав дахь Ерөнхийлөгч Н.Энхбаяр  “ТВ-9” телевизийн “Үндсэн хууль-100 жил” нэвтрүүлэгт оролцож, Үндсэн хуулийн эрх зүй, түүхэн үзэл баримтлал, хөгжлийн талаар байр сууриа илэрхийллээ.  Түүний байр суурийг хүргэж байна.

-Ш. Монтескье гэдэг хүний талаар та бүхэн сонссон байх.  Алдартай эрдэмтэн, судлаач, хуульч, гүн ухаантан хүн.  Ш.Монтескье эрх мэдэл гэдэг зүйлийг судлаад ер нь эрх мэдэл гэдэг зүйл үнэхээр том агуулгатай.  Үүнийг нэг хүн, нэг нам, нэг институци хэрэгжүүлж болохгүй.  Тэгвэл хараа хяналтгүйгээр эрх мэдлийг хэрэгжүүлж дарангуйлал үүсэх юм байна.  Тэгэхээр эрх мэдлийн хуваарилалтыг гурав хуваах ёстой юм байна гэж үзсэн.  Ингээд хууль тогтоох эрх мэдэл, хууль хэрэгжүүлэх эрх мэдэл, шүүх эрх мэдэл гэж гурван эрх мэдэл бий болсон.  Энэ хуваарилалт зөв байж, зөв хэрэгжиж чадвал төрийн эрх мэдэл тэнцвэртэйгээр хэрэгжих юм байна гэж онол гаргасан.    Манай одоогийн мөрдөгдөж байгаа Үндсэн хуульд саяны хэлсэн эрх мэдлүүд хэрхэн тусгагдсан талаар дурдъя.  Төрийн засгийн бүрэн эрх гэдэг ойлголт байхгүй.  Их бүдэг, бадаг.   Энэ бүрэн эрхийг их олон зүйл заалтуудаас ургуулан бодож гаргаж ирэх болдог.  Ард түмэн төрийн эрхийн цорын ганц эх сурвалж мөн, энэ эрхийг өөртөө байнга хадгална гэдэг үг бас Үндсэн хуульд байдаггүй. Их сулхан заалт байгаа нь “Засгийн эрх ард түмний мэдэлд байна” гэсэн заалт юм.  Тэр бол төр засгийн бүрэн эрхийг томьёолсон заалт болж чадахгүй.  Мэдэлд байна л гэсэн үгтэй.  Гэтэл эх сурвалж нь хэн юм, үүнийг өөртөө хэн хадгалах юм.  Энэ эрх байнга хадгалагдах уу  зэрэг нь  тодорхой биш.  Манай одоогийн Үндсэн хуульд энэ заалт байхгүй.  Тэгэхээр аливаа ардчилсан улсын Үндсэн хуульд байдаг гол зарчим нь манай Үндсэн хуульд байхгүй байна.  Тэгэхээр сайн Үндсэн хууль болж чадаагүй байна.  Аливаа зүйлийн суурийг зөв тавих хэрэгтэй.  Байшингаар бол хундаамыг зөв цутгаж байж, тэр байшин ганхахгүй газар хөдлөлтөд тэсвэртэй байна шүү дээ.  Хэн нэгэн хүн ороод хөдөлгөөд эхлэхэд нурчихдаггүй тийм байх хэрэгтэй.  Манай Үндсэн хууль харамсалтай нь үндэс сууриа зөв тавиагүй дутуу учраас учир дутагдалтай байна.

Хоёрдугаарт, Ш. Монтескье бол  эрх мэдлийг хуваарилахдаа харьцангуй бие даасан тэнцвэртэй, бие биеэ хянах чадвартай байхаар зохицуулсан.  Хууль тогтоох, шүүх, гүйцэтгэх эрх мэдэл гэдгийг дахин хэлье.  Гэтэл өнөөдөр манай Үндсэн хуульд  “УИХ буюу хууль тогтоох байгууллага бол төрийн эрх барих дээд байгууллага юм” гээд заачихсан. Ш. Монтескье-гийн онолоор бол ямар ч дээд байгууллага гэж байхгүй. Зөвхөн хууль тогтоох, зөвхөн хэрэгжүүлэх, зөвхөн шүүх байгууллага байна.  Тэр нь нэг нэгнийхээ дээр гарч болохгүй гэж заасан.  Гэтэл Үндсэн хуульд дээд гээд тодорхойлчихоор Хууль тогтоох байгууллага нь бүхний дээр юм шиг аашилдаг болчихсон.  Засгийн газраа ч загнадаг, үүрэг даалгавар ч өгдөг.  Өөрөө ч зөвхөн хууль тогтоох биш шүүх эрх мэдлийг хэрэгжүүлээд явчихдаг.  Үндсэн хуульд нэгэнт тэгээд бичсэн юм чинь одоогийн парламентын гишүүн, түрүүчийн парламентын гишүүн гээд ямар нэгэн хүнд алдаа өгч чадахгүй.  Энэ нь өөрөө Үндсэн хуулийн алдааг бий болгож байна.  Үүнийг яаралтай засахгүйгээр шударга ёс тогтохгүй.  Энэ парламент өөрөө хяналтад орохгүй. 

Эх сурвалж:www.polit.mn 

“Ногоон ертөнц” төслийн хүрээнд ASEZ WAO-ын залуус Чингэлтэй дүүрэгт цэвэрлэгээ хийлээ

Олон улсын сайн дурын ASEZ WAO багийнхан “Ногоон ертөнц” төслийн хүрээн

11 цаг 45 мин
Ерөнхий сайд нь намын дарга болдог жишгээ МАН дагах уу, өөрчлөх үү?

МАН-ын Үндсэн дүрэмд “...Нам сонгуульд ялбал намын дарга Ерөнхий сайдад нэр дэвшинэ”

23 цаг 16 мин
Дээд шүүх О.Цогтгэрэлийг бүртгэхээс өмнө АН генсекээ сонгоно

УИХ-ын 2024 оны сонгуульд АН ялагд­сан. Энэ хүрээнд, тус намын бүтцүүд хурал­да

23 цаг 16 мин
Ерөнхийлөгчийн нэрийг барьсан улс төр яваад байна уу?

Сүүлийн үед эрх баригч намын дотоод улс төрийг дагасан үйл явдлууд нэлээд “халуурч” байна. Хөши

23 цаг 16 мин
“MiningWeek & MinePro” арга хэмжээнд Голомт банк 2 дахь жилдээ хамтран ажиллаж байна

Монголын эрдэс баялгийн салбарын хамгийн том, өргөн цар хүрээтэй хамтын ажиллагааны платформ “Mi

2025-09-12
Г.Занданшатар: Уул уурхайн үр ашгийг зөвхөн өнөөдөрт бус ирээдүйн хөгжилд зориулах ёстой

Манай улс хөрөнгө оруулалтыг нэмэгдүүлэх, хариуцлагатай уул уурхайг хөгжүүлэх “Уу

2025-09-12
МАН-ын Удирдах зөвлөл хэзээ хуралдах вэ?

АН шинэ даргаа сонгосон. МАН бас шинэ даргаа сонгохоор болсон. Тус намын Удирдах зөвлөл, да

2025-09-12
Хөгжлийн банкны хэргийг “гол гэрч”-гүйгээр шүүгээд байгаа юу?

Шүүх байгууллага Хөгжлийн банкны хэргийг 2023 оноос эхэлж шүүн хэлэлц

2025-09-12
Монгол Улсын Ерөнхий сайд асан Л.Оюун-Эрдэнэ, УИХ-ын дарга Д.Амарбаясгалан нар болон Засгийн газар,  УИХ-ын гишүүдээс асуух АСУУЛТ

Монгол Улсын Үндсэн хуулийн Хорин гуравдугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт “Улсын Их Хурлын гишүүн

2025-09-12
Ж.Бат-Эрдэнэ: Ерөнхий сайд намын дарга байх, намын  дарга Ерөнхий сайд байх нь еэвэнгийн хоёр тал

-УИХ дахь МАН-ын Бүлгийн дарга Ж.Бат-Эрдэнэтэй цаг үеийн асуудлаар ярилцлаа.

2025-09-11