Б.ДАМДИН-ОЧИР

“Алтайн хүдэр”-ийн Р.Базарыг энэ сарын 15-нд ноцтой “тайлбар”-тайгаар баривчилсан. Эх сурвалжууд “…Нэр бүхий улстөрчдийн сонгуульд зориулж, хууль бусаар санхүүжүүлсэн, мөнгө угаасан үндэслэлээр баривчилсан” гэж мэдээлсэн. ЭЦА-ны мэдээлэл дунд "…Р.Базар нарыг улс төрд холбоотой, сонгууль санхүүжүүлсэн гэх асуудалд арилжааны банкаар хийгдсэн их өндөр гүйлгээнүүдийг шалгаж байгаа асуудал бий” гэсэн мэдээлэл ч явсан.

Ер нь бол, ойролцоогоор зургаан сая орчим ам.долларын гүйлгээний асуудал яригдаж эхэлсэн. Тэр мөнгийг “…Улс төрийн санхүүжилт” гэж сэжиглэсэн болж таарав. Өөрөөр хэлбэл, Р.Базарыг “…Тээвэр хөгжлийн банктай холбоотой” гээд, Тээвэр хөгжлийн банкийг “…Сэжигтэй гүйлгээ хийсэн” хэмээн үзэж буй бололтой.

Гэвч үүнийг анзаарсан учир мэдэх хүмүүс “…Хэн нэгнийг хүчээр буруутгахыг оролдож, үүнээс болоод хэлмэгдэл, бусад сөрөг үр дагавар гарах вий” гээд эхэллээ.

Яагаад гэхээр, нэгдүгээрт Р.Базар нь Тээвэр хөгжлийн банкны хувьцаа эзэмшигч биш, тэнд ямар нэг албан тушаал эрхэлдэггүй байна.

Энэ талаар Монголбанк мэдэгдэлдээ дурджээ. Тус банкнаас энэ сарын 17-нд гаргасан мэдэгдэлд Р.Базар болон Тээвэр хөгжлийн банкны хамаарлын талаар “…Аливаа этгээд банкны нөлөө бүхий хувьцаа эзэмшигч болох, банкны удирдлагаар ажиллахад Монголбанкнаас зөвшөөрөл авах, мэдэгдэх хуулийн зохицуулалттай бөгөөд мэдээлэлд дурдагдсан нэр бүхий иргэд нь Тээвэр хөгжлийн банкны хувьцаа эзэмшигч, удирдлагыг хэрэгжүүлж буй этгээд биш болно” гэжээ. Өөрөөр хэлбэл, “...Р.Базар нь Тээвэр хөгжлийн банканд хамаагүй” л гэчихсэн байна.

Нөгөөтэйгүүр Тээвэр хөгжлийн банкны талаар ч Монголбанк “…Банк нь иргэн, хуулийн этгээд, нийтийн мөнгөн хөрөнгийг харилцан итгэлцлийн үндсэн дээр хуримтлуулан хадгалж, тус эх үүсвэрээр санхүүгийн зуучлалын үйл ажиллагаа эрхэлж улс орны эдийн засгийн хөгжил, санхүүгийн тогтвортой байдалд чухал үүрэг гүйцэтгэдэг тул Монголбанкны байнгын хяналт, зохицуулалтад байдаг. Тээвэр хөгжлийн банкны үйл ажиллагаа Банкны тухай хууль болон холбогдох хууль тогтоомжийн дагуу явагдаж байгаа бөгөөд санхүүгийн байдал, зохистой харьцааны шалгуур үзүүлэлт бүрэн хангагдаж байгааг хянахын зэрэгцээ тухайн банкны төдийгүй банкны салбарын тогтвортой байдлыг хангах үүднээс Монголбанк хуулийн дагуу холбогдох арга хэмжээг авч ажиллахад бэлэн байгаа болно” гэсэн байна. “...Тээвэр хөгжлийн банкны бүх үйл ажиллагаа хэвийн бөгөөд хууль номынхоо дагуу явж байна” л гэжээ.

Ер нь бол Тээвэр хөгжлийн банк 2016 онд удирдлага, хувь эзэмшигчид нь шинэчлэгдсэнээс хойш тогтворжиж “…Харилцагч бүрийнхээ онцлог, хэрэгцээнд тулгуурласан санхүүгийн шинэлэг бүтээгдэхүүн үйлчилгээг зах зээлд анхлан таниулж, дээд зэрэглэлийн тав тухтай орчинд, мэргэжлийн түвшний зөвхөн танд зориулсан үйлчилгээ”-г үзүүлдэг болсон. Тодруулбал, банкны бүх төрлийн үйлчилгээг хамгийн найдвартай, түргэн шуурхай мэргэжлийн түвшинд хүргэдэг болжээ. Тэд олон улсын банкны болон хувийн банкны цогц үйлчилгээг нэвтрүүлсэн. Одоо банкны харилцагчийн үйлчилгээгээ олон улсын стандартад нийцүүлсэн шинэчлэлийг хийж байна. Ер нь тэгээд банк бол бизнесийн л байгууллага шүү дээ. “…Чи тийм хүн учраас чамтай харилцахгүй” гэж болохгүй, тийм л зарчмаар дэлхийн бүх банк ажилладаг.

Гэсэн атал “…Улс  төрийн санхүүжилт” гэдэг зүйл яригдаад Р.Базарыг бариад хорьчихсон байдаг.

Тэгвэл яг ийм гүйлгээнд хяналт тавьдаг тусгай эрх, үүрэг бүхий байгууллага манайд бий. Мөнгө угаах болон терроризмыг санхүүжүүлэхтэй тэмцэх тухай хуулийн дагуу байгуулсан Монголбанкны дэргэдэх Санхүүгийн мэдээллийн алба ийм үүргийг хэрэгжүүлж ажилладаг.

Санхүүгийн мэдээллийн алба нь үүнийг хэрэгжүүлэх маш хүчтэй бөгөөд өндөр эрх мэдлийг хуулиар хүлээж авсан.  Мөнгө угаах болон терроризмыг санхүүжүүлэхтэй тэмцэх тухай хуулийн 16.1-т зааснаар “…Санхүүгийн мэдээллийн алба нь мөнгө угаах гэмт хэрэг, түүнд холбогдох гэмт хэрэг, зөрчил болон терроризмыг санхүүжүүлэхтэй холбоотой мэдээлэл, энэ хуулийн 4.1-д заасан этгээдээс энэ хуулийн долдугаар зүйлд заасан мэдээллийг хүлээн авах, мэдээлэлд дүн шинжилгээ хийх, дүн шинжилгээний үр дүнд мөнгө угаах болон терроризмыг санхүүжүүлэхтэй холбоотой гэж сэжиглэсэн гүйлгээ, гүйлгээний оролдлогын талаарх мэдээллийг эрх бүхий хууль сахиулах байгууллагад шилжүүлэх чиг үүрэг бүхий хараат бус, бие даасан байгууллага” юм байна.

Ингээд тус албанд дээрх хуулиар  16.9-д “…Санхүүгийн мэдээллийн албаны дарга болон хянан шалгагч, шинжээч шаардлагатай тохиолдолд хяналт шалгалт хийх, хуульд заасан чиг үүргээ хэрэгжүүлэх зорилгоор төрийн байгууллагаас лавлагаа гаргуулж авах бүрэн эрхтэй”, 18.1.2-т “…Санхүүгийн мэдээллийн алба мөнгө угаах болон терроризмыг санхүүжүүлэх үндэслэлтэй гүйлгээ байна гэж үзсэн тохиолдолд тухайн мэдээллийг хуульд заасан журмын дагуу эрх бүхий хууль сахиулах болон терроризмтэй тэмцэх чиг үүрэг бүхий байгууллагад шилжүүлэх, шилжүүлсэн сэжигтэй бэлэн ба бэлэн бус мөнгөний гүйлгээний талаар мэдээллийн сан бүрдүүлэх”, 18.1.5-д “…Санхүүгийн мэдээллийн алба мөнгө угаах болон терроризмыг санхүүжүүлэхтэй тэмцэх, урьдчилан сэргийлэх талаар олон нийтийн дунд мэдээлэл, сурталчилгаа явуулах”, 18.1.7-д “…Санхүүгийн мэдээллийн алба мөнгө угаах болон терроризмыг санхүүжүүлэхтэй тэмцэх тухай хуулийн хэрэгжилтэд хийсэн хяналт шалгалтын талаар нэгдсэн статистик гаргах, хяналт шалгалт хийх, эрх бүхий бусад этгээдээр хяналт шалгалт хийлгэх” зэрэг олон эрхийг олгожээ.

Тус албаны дарга Б.Батбаатар ч “…Сүүлийн жилүүдэд мөнгө угаах, терроризмыг санхүүжүүлэхтэй тэмцэх чиглэлээр дотоодын хууль эрх зүйн орчныг олон улсын гэрээ, конвенц, стандартад нийцүүлэх, олон улсын хамтын ажиллагааг сайжруулах чиглэлээр бид бүх шатандаа анхаарч ажилласан. Түүнчлэн төр, хувийн хэвшлийн байгууллагууд болон олон нийтийн мөнгө, угаах терроризмыг санхүүжүүлэхтэй тэмцэх ойлголтыг нэмэгдүүлэх, урьдчилан сэргийлэх чиглэлээр зохих арга хэмжээг авч хэрэгжүүлсэн. Монгол Улсын Мөнгө угаах, терроризмыг санхүүжүүлэхтэй тэмцэх тогтолцоо ФАТФ-ын техник хэрэгжилтийн зөвлөмжүүдийн хувьд олон улсын түвшинд хүрсэн гэхэд болно. Бидний үнэлгээ томоохон эдийн засагтай орнуудтай өрсөлдөхүйц болсон” гэж өнгөрсөн оны сүүлчээр Базелийн засаглалын хүрээлэнгээс жил бүр тооцож гаргадаг мөнгө угаахтай тэмцэх индексийн 2023 оны дүн гарах үеэр ярьсан байдаг. Энэ агуулгаараа хэрэв яригдаад байгаа мөнгийг “…Улс төрийн санхүүжилт” гэвэл Р.Базар ч, банк ч биш, Монголбанкны дэргэдэх СМА буруудна.

Эх сурвалж: “Зууны мэдээ” сонин

2024 ОНЫ ДӨРӨВДҮГЭЭР САРЫН 22. ДАВАА ГАРАГ. № 79 (7323)