З.БАТЦЭЦЭГ

Үндэсний өдөр тутмын “Зууны мэдээ” сонины polit.mn сайт “Polit” хуанли: “Төрсөн өдөр” буландаа хоёрдугаар сарын 8-нд төрсөн өдөр  нь тохиож буй Зөвлөлт, Оросын нэрт жүжигчин  Вячеслав Тихоновыг онцолж байна.  /1928 оны 2-р сарын 8-2009 оны 12-р сарын 4/

Вячеслав Тихонов 50 гаруй кино, сериалд тоглосон. Анх "Залуу гварди " кинонд дебютээ хийж, "Дайн ба энх" романы кинонд хунтайж Андрей Болконский, "Тэд эх орныхоо төлөө тулалдсан" кинонд цэрэг Николай Стрельцовын дүрд тоглосон. Гэхдээ В.Тихоновын хамгийн алдартай дүр бол "Хаврын арван долоон учрал" кинонд Зөвлөлтийн тагнуулын ажилтан Макс Отто фон Штирлиц байв.

Вячеслав Тихонов 1928 оны хоёрдугаар сарын 8-нд Москва мужийн Павловский Посад хэмээх жижиг хотод төрсөн. Аав нь сүлжмэлийн үйлдвэрт механикч, ээж нь цэцэрлэгийн багш байсан. Ирээдүйн жүжигчний бага нас ихэвчлэн гудамжинд, нутгийн хүүхдүүдийн дунд өнгөрчээ.

Дэлхийн хоёрдугаар дайн эхлэхэд В.Тихонов 13 настай байв. Түүний сурч байсан сургуулийг шархадсан хүмүүст зориулсан эмнэлэг болгож, хичээл ч зогссон. Эцэг эх нь хүүгээ мэргэжлийн сургуульд явуулж, токарийн мэргэжлийг эзэмшүүлсэн. Дараа нь В.Тихоновыг цэргийн үйлдвэрт хүлээн авав. Залуу ажилчид ээлжийн дараа адал явдалт, дайны кинонуудыг үзхээр кино театр явдаг байв. В.Тихонов нэг киног хэд хэдэн удаа үзэж чаддаг байв. Түүний дуртай жүжигчид улааны командлагч Чапаевын дүрд тоглосон Борис Бабочкин, "Александр Невский" кинонд Оросын ханхүүгийн дүрд тоглосон Николай Черкасов нар байлаа.

Германы цэргүүд нийслэлээс ухрах үед сургууль нээгдэж, хичээл эхлэхэд эцэг эх нь хүүгээ инженер эсвэл агрономичоор суралцахыг хүсчээ. Харин хүү нь жүжигчин болохыг мөрөөддөг байсан ч ийм сонголтын цаана нарийн түвэгтэй зүйл их байгааг ойлгожээ. Тэрбээр “Кино урлаг бол миний хувьд алс холын ертөнц байсан. Хүн яаж жүжигчин болдог, хаана сурдагыг нь ч сайн мэддэггүй байв" гэж хэлсэн байдаг.

В.Тихонов Москвад очиж, 1944 онд Автомеханикийн дээд сургуульд бэлтгэл курст орсон ч нэг жил суралцаад л дараа нь Бүх Оросын кино урлагийн дээд сургуульд орохоор бичиг баримтаа авчээ. Эцэг эх нь үүнийг эрс эсэргүүцэж байсан ч дараа нь тэд зөвшөөрөв. В.Тихонов эхэндээ хоёрдугаар шатанд тэнцээгүй боловч дараа нь түүнийг жүжигчний тэнхимд нэмэлт элсэлтээр элсүүлсэн байна. Учир нь дайны дараа өргөдөл гаргагчдын дунд залуу эрэгтэйчүүд хангалтгүй байв. Ингэснээр ирээдүйн алдартай жүжигчин маань багш Ольга Пыжикова, Борис Бибиков нарын курст элсэн оржээ.

1948 онд найруулагч Сергей Герасимов Александр Фадеевын ижил нэртэй романаас сэдэвлэн "Залуу гварди" хоёр ангит кино бүтээжээ. Ингэхдээ найруулагч нь ВГИК-ийн хэд хэдэн оюутныг Нонна Мордюкова, Сергей Гурзо, Вячеслав Тихонов зэрэг гол дүрд тоглохыг урьсан. Энэ ажил нь залуу жүжигчдийн анхны бүтээл болсон юм.

Зураг авалт нь роман, киноны үндэс болсон бодит үйл явдлууд болсон Краснодон хотод болсон. Жүжигчид Залуу гвардийнхны гэр бүлд амьдардаг байв. Тихонов фашистын эсрэг далд бүлгийн гишүүн Владимир Осмухины дүрд тоглож байсан. Тэрбээр Осмухинуудын гэрт амьдарч, баатрын ээж, эгчтэй уулзжээ. Жүжигчин дэлгэцэн дээр "Энгийн, эмгэнэлгүй харагдахыг хүсдэг байсан ... Би энгийн байхыг хичээсэн" гэж дурсав.

Зохиолч Александр Фадеев уран бүтээлчдийг ажиллаж байхад нь зочилж, кино багийнхантай ярилцаж, жүжигчдэд бүтээлээ илүү сайн ойлгуулахын тулд зөвлөгөө өгсөн гэдэг.

В.Тихонов 1950-иад оны эхээр ВГИК-ийг төгсөж, жүжигчин Нонна Мордюковатай гэрлэжээ. "Залуу гварди" кинонд амжилтад хүрсэн ч түүнд удаан хугацааны туршид кинонд гол дүрд тоглохыг санал болгоогүй  байна. Харин хэд хэдэн жижиг туслах дүрд тоглож байжээ. Нэмж дурдахад В.Тихонов Кино жүжигчний студи театрт ажиллаж байсан. Тэнд Евгений Шварцын “Жирийн гайхамшиг” жүжгийг анх удаа тайзнаа тавьжээ. Энэ үзүүлбэрт Вячеслав Тихонов хүн болж хувирдаг баавгайн дүрд тоглож байжээ.

Станислав Ростоцкийн "Энэ бол Пеньковын тухай" мелодрамд В.Тихонов гол дүрд тракторчин Матвей Морозов тоглосон. Эхлээд кино студийн уран сайхны зөвлөл татгалзаж, түүний царайг хэтэрхий "хотжуу" гэж бодсон тул хөдөөний залуугийн дүрд тоглож чадахгүй гэж үзжээ. Гэвч найруулагч энэ сонголтыг хийхээр зүтгэж, жүжигчнийг зөвшөөрүүлсэн гэдэг. Уг кино нь амжилттай болж, В.Тихонов удалгүй зураг авалтын олон урилга авч эхэлжээ.

1960-аад оны дундуур Зөвлөлтийн үзэгчид Сергей Бондарчукийн "Дайн ба энх" хэмээх дөрвөн ангит кино туульсыг үзжээ. Лев Толстойн зохиолоос сэдэвлэсэн түүхэн жүжигт Вячеслав Тихонов хунтайж Андрей Болконскийн дүрийг бүтээжээ. Жүжигчин энэ дүрийг авахыг үнэхээр хүсч байгаагаа дурссан бөгөөд энэ нь хүүхэд насны дулаан дурсамжтай нь холбоотой байсан. Өвөө нь түүнд романы бүлгүүдийг чангаар уншиж өгдөг байж.

Энэ дүрд бэлтгэхийн тулд В.Тихонов түүхэн материал судалж, тэр үеийн залуучууд хэрхэн амьдарч, юу сонирхож байсныг ойлгохын тулд номын сангаас 19 дүгээр зууны ном уншиж байв. Зураг авалт хэдэн жилийн турш үргэлжилсэн бөгөөд энэ бүх хугацаанд тэр бусад төсөлд оролцоогүй, учир нь бусад ажил нь түүнийг баатрын дүрийг гүн гүнзгий нэвтрүүлэхэд саад болно гэж тэр итгэж байсан. С.Бондарчукийн кино олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдөж, Оскар, Алтан бөмбөрцөг зэрэг шагналуудыг хүртжээ.

1963 онд В.Тихонов Нонна Мордюковатай гэрлэжээ. Хэдэн жилийн дараа жүжигчин хоёр дахь удаагаа гэрлэсэн юм. Тэрээр эхнэр Тамаратайгаа Францын "Эрэгтэй, эмэгтэй" кинон дээр ажиллаж байхдаа танилцаж, орчуулга хийхэд нь тусалжээ.

В.Тихонов, найруулагч С.Ростоцкий хоёрын өөр нэг хамтын ажиллагаа бол "Даваа гараг хүртэл амьдарна" кино байв. Үүнд жүжигчин зарчимч, хатуу түүхийн багш, фронтын цэрэг асан дүрд тоглосон. Зохиолын дагуу баатар шулуун шударга, эвлэршгүй зан чанараасаа болж хамт олон, шавь нартайгаа хэцүү харилцаатай тухай өгүүлнэ.

С.Ростоцкийн "Цагаан Бим Хар чих" кинонд Вячеслав Тихонов гол дүр нохойны эзэн зохиолч Иванын дүрд тоглосон. Эзэн  нь эмнэлэгт очиход Бим гудамжинд явж байхдаа маш их гунигтай байсан бөгөөд өөр өөр хүмүүстэй учирдаг. Уг киног Габриэль Троепольскийн ижил нэртэй түүхээс сэдэвлэн бүтээжээ.

1973 онд "Хаврын арван долоон учрал" олон ангит телевизийн кино нээлтээ хийв. Найруулагч Татьяна Лиознова Юлиан Семеновын ижил нэртэй номоос сэдэвлэн уг киног бүтээжээ. Вячеслав Тихонов Нацист Германы Рейхсфюрерийн хамгаалалтын албанд Макс Отто фон Штирлиц нэрээр нэвтэрсэн Зөвлөлтийн тагнуулын ажилтан Максим Исаевын дүрд тоглосон. Жүжигчин ажиллаж байхдаа уран зохиол, кино урлагт тагнуулын ажилтнууд, тагнуулчдад онцолсон баатарлаг үйлсгүйгээр өөрийнхөө дүрийг үзэгчдэд аль болох хүмүүнлэг байдлаар харуулахыг хичээсэн гэж тэмдэглэжээ. В.Тихонов "Би Штирлицийн дүрд тоглож эхлэхдээ хүмүүсийн итгэдэг, өөртэйгөө харьцуулах хүн чанартай зүйлийг хаанаас авах вэ гэж байнга боддог байсан" гэж дурссан.

Сергей Бондарчукийн "Тэд эх орныхоо төлөө тулалдсан" кинонд Вячеслав Тихонов энгийн Николай Стрельцовын дүрд тоглосон. Түүний дүр Сталинградын тулалдаанд оролцож, дэлбэрэлтэд өртөж шархадан, эмнэлэгт эмчлүүлж, дараа нь нөхдөө хайдаг. Уг кинонд Василий Шукшин, Сергей Бондарчук нар тогложээ. Михаил Шолоховын ижил нэртэй бүтээлээс сэдэвлэсэн уг кинонд Юрий Никулин, Нонна Мордюкова, Иннокентий Смоктуновский нар тоглосон юм.

1980-аад оны дундуур В.Тихонов дахин тагнуулын ажилтны дүрд эргэн орж, "ТАСС бүрэн эрхийнхээ ёсоор мэдэгдэх нь ..." цуврал адал явдалт кинонд Аюулаас хамгаалах албаны хошууч генерал Константин Константиновын дүрд тоглосон. Энэхүү тагнуулч мөрдөгч дээр Вячеслав Тихоновын дүр нь Зөвлөлтийн байгууллагуудын нэгний ажилчдын дунд ТТГ-ын төлөөлөгчийг олж тогтоох ёстой байв.

1990-ээд онд жүжигчин гол болон туслах олон дүрд тоглосон. Энэ үеийн алдартай бүтээлүүдийн нэг бол гол дүрийн Марусягийн авга ах Всеволод Головины дүрд тоглосон Никита Михалковын "Наранд зүдрэгсэд" кино юм. В.Тихонов мөн Валентин Пикулын "Яв, нүгэл үйлд" өгүүллэгээс сэдэвлэсэн "Бульварын роман" кинонд мөн Михаил Боярский, Михаил Ульянов, Вера Глаголева нартай хамт тоглосон "Хүлээлтийн өрөө" телевизийн олон ангит кинонд тоглосон.

Жүжигчний сүүлчийн ажил бол "Андерсен. Хайргүй амьдрал" кинонд тэрээр Бурханы дүрд тоглосон.

Нэрт жүжигчин Вячеслав Тихонов 2009 оны арванхоёрдугаар сарын 4-нд Москвад 81 насандаа нас барсан. Түүнийг Новодевичий оршуулгын газарт оршуулжээ.

Эх сурвалж: www.polit.mn